Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen


archief:bits_of_freedom:nieuwsbrief:bof_04_07

Bits of Freedom Nieuwsbrief - 4 juli 2010

1. Beperkte omvang internetfilter bewijs symboolpolitiek

De zwarte lijst die Nederlandse providers gaan gebruiken voor hun internetfilter bevat waarschijnlijk websites uit maar drie landen, en toch wil het Ministerie dit filter doordrukken. Dat blijkt uit een analyse van Bits of Freedom. Dat is een sterke aanwijzing dat het internetfilter niet meer dan symboolpolitiek is. In plaats van deze gruwelijke misdaden te verbergen achter een filter, zou Nederland er alles aan moeten doen om dit soort materiaal te verwijderen.

Providers hebben met het Ministerie van Justitie afgesproken dat zij alleen websites filteren uit landen waarmee Nederland geen afspraken heeft gemaakt over rechtshulp. Omdat die websites dan niet kunnen worden verwijderd, zouden ze gefilterd moeten worden, zodat een internetgebruiker er niet per ongeluk op stuit.

Bits of Freedom heeft onderzocht met welke landen Nederland dit soort afspraken heeft gemaakt. Die landen hebben wij vervolgens gelegd naast een uitgelekte zwarte lijst met websites uit Noorwegen. Er blijven maar drie landen op de zwarte lijst over: Japan, Thailand en Zuid-Korea. (Nota bene: waarschijnlijk is de Noorse zwarte lijst verouderd en gaat het in feite over minder domeinen, nu wij aannemen dat inmiddels een deel hiervan off-line is gehaald).

Dit zijn niet bepaald “rogue states”. Nederland zou haar energie moeten steken in het verwijderen van verboden websites uit deze drie landen. Thailand, Japan en Zuid-Korea hebben de United Nations Convention against Transnational Organized Crime immers al ondertekend en hoeven die slechts te ratificeren. Japan heeft daarnaast het Cybercrime verdrag ondertekend en hoeft dat slechts te ratificeren.

Het is overigens opvallend dat Japan en Zuid-Korea zich ook al hebben aangesloten bij het WIPO-auteursrechtverdrag, op grond waarvan landen verplicht zijn om websites met auteursrechtelijk beschermde werken na klachten wel te verwijderen. Japan en Zuid-Korea onderhandelen bovendien over het ACTA-verdrag, dat nog verdergaande verplichtingen aan landen oplegt als het gaat om de verwijdering van auteursrechtelijk beschermd materiaal.

Nederland moet in haar internationale betrekkingen met deze drie landen benadrukken dat zij één van de samenwerkingsverdragen ratificeren. Ook kan zij de politie in deze landen erop wijzen dat er afbeeldingen van seksueel kindermisbruik worden gehost in een van die landen. Mogelijk worden verzoeken om dit soort websites te verwijderen, ondanks het feit dat deze landen geen rechtshulpverdrag hebben, gehonoreerd. Alleen zo kan Nederland de lijst met domeinnamen naar nul reduceren.

Mede naar aanleiding van de berichtgeving hierover stelden Jeanine Hennis en Fred Teeven (VVD) op 29 juni 2010 aan de Minister van Justitie kamervragen over het internetfilter.

2. Burgerrechtenbewegingen voeren campagne tegen bewaarplicht

Meer dan honderd organisaties uit 23 Europese landen hebben vorige week in een brief aan de Europese Commissie gevraagd de bewaarplicht voor internet- en telecommunicatiegegevens terug te draaien.

De ondertekenaars, onder leiding van de Duitse organisatie AK Vorrat, sturen de brief vooruitlopend op de Europese evaluatie van de bewaarplicht dit jaar. De brief is gericht aan Eurocommissarissen Cecilia Malmström (Binnenlandse Zaken), Viviane Reding (Justitie) en Neelie Kroes (Digitale Agenda). Onder de ondertekenaars bevinden zich naast Bits of Freedom onder andere Human Rights Watch, Internet Society, Stichting NBIP, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en het Humanistisch Verbond.

De Europese bewaarplicht verplicht providers tot het opslaan van gegevens over internet- en telefoonverkeer. In de open brief wordt kort uiteen gezet waarom dat onwenselijk is. Het is onacceptabel dat hierdoor 500 miljoen Europeanen zonder enige vorm van verdenking voorwerp worden van controle. Die maatregel is in strijd met het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en onderzoek toont aan dat de telecommunicatiegegevens die zonder de bewaarplicht beschikbaar zijn, doorgaans voldoende zijn voor effectief opsporingsonderzoek. Bovendien brengt de opslag van de gegevens hoge kosten voor providers en consumenten met zich.

De organisaties sturen de open brief met het oog op de evaluatie van de bewaarplicht door de Europese Commissie. Op 15 september zal de Europese Commissie een rapport hierover publiceren. Er wordt verwacht dat de Europese dataretentierichtlijn, aangenomen in 2006, in ieder geval herzien wordt. Eurocommissaris Reding heeft al laten weten voorstander van een grondige toetsing van de richtlijn te zijn. Een concept-rapport is overigens gelekt.

3. Gelekt document bevestigt zorgen nieuwe ronde ACTA

In Zwitserland is vandaag een nieuwe onderhandelingsronde van het veelbesproken en -bekritiseerde ACTA-verdrag gestart.

Onlangs lekte een intern EU-document met het standpunt van de EU-lidstaten uit. Hieruit blijkt dat de EU-ministers mogelijk voorstander zijn van de handhaving van auteursrecht 'in de huiskamer'. Er staat dus veel op het spel deze ronde.

Nieuwe ronde, nieuwe kansen

De negende ronde van de onderhandelingen (in Luzern, Zwitserland) is cruciaal voor de vrijheid op internet. Uit de agenda blijkt dat de het grootste deel van de besprekingen over de 'handhaving in de digitale omgeving' gaat. En juist dat onderwerp heeft grote gevolgen voor iedere internetgebruiker.

Individuele gebruikers van filesharing straks mogelijk strafbaar

Een van de meer gevoelige kwesties is de strafbaarstelling van filesharing zonder winstoogmerk (niet-commerciële filesharing). Onlangs is het gezamenlijke standpunt van de EU-lidstaten over strafrechtelijke handhaving gelekt. Uit dit 'voorzittersdocument', dat 23 juni door de Franse digitale burgerrechtenbeweging La Quadrature du Net is gepubliceerd, blijkt dat EU-lidstaten zich op 7 april 2010 nog intern beraadden over art. 2.14 lid 1 (hier staat: “The position of the Member States of the European Union is still under examination”). Later, op 22 april, is de officiële tekst gepubliceerd. Daaruit blijkt dat juist in die bepaling wordt overwogen om niet-commercieel filesharing strafbaar te stellen (zie art. 2.14 en onze analyse).

Er is overigens mogelijk hoop op dit vlak. Voetnoot 35 van de officiële tekst stelt dat in ieder geval één onderhandelingspartner zich hierover nog beraadt. Misschien is dat de EU wel. Dat zou betekenen dat zij tijdens de nu lopende onderhandelingen zich kan verzetten tegen strafbaarstellling van filesharing zonder winstoogmerk.

Op andere vlakken zijn de EU-lidstaten het helaas echter wel eens: ook het aansporen tot inbreuk (“inciting, aiding and abetting”) wordt in het document als strafbaar aangemerkt, zonder dat er grenzen worden gesteld aan wat als strafbaar aansporen opgevat mag worden. Lidstaten zouden bovendien verplicht worden om hiervoor gevangenisstraffen of boetes op te leggen.

Daarnaast blijkt uit het gedeelte “Seizure, forfeiture/confiscation and destruction” van het voorzittersdocument dat ook de EU voorstander is van het in beslagnemen van hulpmiddelen die zijn gebruikt bij een inbreuk (“any related materials and implements used in the commission of the alleged offence”). Als individueel filesharing strafbaar zou worden gesteld, zouden dus ook de computers van individuele internetgebruikers in beslag kunnen worden genomen.

Grenzen aan de handhaving

De EU lijkt vooralsnog niet het redelijke tegenwicht bieden aan de nadruk op handhaving vanuit de Verenigde Staten. Het is belangrijk dat het ACTA-verdrag niet een wensenlijstje van de rechthebbenden 'made into law' wordt. Handhavingsverplichtingen moeten ook duidelijke grenzen kennen, en een van die grenzen is de huiskamer van de individuele internetgebruiker. Als niet duidelijk wordt gesteld dat vervolging van individuele gebruikers niet wordt beoogd, dan kunnen straks ook de lidstaten die een klopjacht tegen filesharers niet wenselijk achten (zoals Nederland), door de andere ACTA-lidstaten worden gedwongen tot maatregelen.

Transparantie

Afgezien van de inhoudelijke bezwaren tegen ACTA, is veel aan te merken op het proces van totstandkoming. Dankzij een lange strijd door burgerrechtenbewegingen zijn de onderhandelingspartners langzaam tot meer transparantie gedwongen. Maar we kennen de verschillende posities van de landen niet, en ook nu vinden de onderhandelingen in Luzern achter gesloten deuren plaats. Het is niet acceptabel dat dit soort verstrekkende maatregelen in het geheim worden besloten. ACTA moet transparanter.

4. Bewaren zoekgegevens dichterbij dankzij 5 Nederlanders

Aan ons heeft het niet gelegen. Vele tientallen Bits of Freedom-fans hebben alle Nederlandse Europarlementariërs gewezen op het gevaar van Schriftelijke Verklaring 29, waarin wordt verzocht om de bewaarplicht uit te breiden naar zoekmachines. Het mocht helaas niet baten: de resolutie is aangenomen, mede dankzij vijf Nederlandse Europarlementariërs.

Bedenk je eens hoeveel persoonlijke informatie een zoekmachine over je heeft. Je zoekt vast wel eens bepaalde personen op, medicijnen tegen gekke kwaaltjes, of andere zaken die je niet met anderen wilt delen. Om een idee te krijgen van de hoeveelheid informatie die je blootgeeft via je zoekopdrachten, kan je eens de serie korte films “I love Alaska” bekijken van de Nederlandse filmmakers Sander Plug en Lernery Engelberts.

Hoofddoel van de Schriftelijke Verklaring is om “een Europees alarmsysteem (EAS) tegen pedofielen” op de agenda te zetten. Maar op de tweede pagina onder nummer 2 wordt de Raad en de Commissie opgeroepen “de toepassingssfeer van Richtlijn 2006/24/EG uit te breiden tot zoekmachines”. En die Richtlijn gaat over de bewaarplicht, op grond waarvan jouw provider een jaar lang moet opslaan met wie je belt, waar je mobiele telefoon is en wanneer je inlogt op internet.

Tientallen mensen deden mee aan onze oproep om Europarlementariërs te mailen, en hen te wijzen op het gevaar van Schriftelijke Verklaring 29. Veel dank daarvoor! Mede dankzij jullie inspanningen leek het er even op dat we deze verklaring van tafel konden krijgen: een groot aantal parlementariërs heeft hun ondertekening ingetrokken.

Maar bij de afgelopen sessie van het Europees Parlement hebben de indieners van de Schriftelijke Verklaring een uitgebreide campagne gevoerd, en die heeft blijkbaar zijn vruchten afgeworpen: er zijn toch meer dan de vereiste 369 handtekeningen verzameld en de intekening is gesloten. Nu zal over deze verklaring worden gedebatteerd in het Europees parlement (de schriftelijke verklaring is geen bindende regelgeving, maar een politiek instrument om het debat binnen het parlement richting te geven).

De lijst met ondertekenaars is inmiddels openbaar. En wat blijkt? Ook de volgende Nederlandse parlementsleden hebben de Schriftelijke Verklaring ondertekend:

  • Wim van de Camp (CDA)
  • Lambert van Nistelrooij (CDA)
  • Corien Wortmann-Kool (CDA)
  • Peter van Dalen (CU)
  • Bastiaan Belder (SGP)

De volgende keer zullen we nog eerder in het proces aan de bel moeten trekken. Dat kan alleen met jullie steun. Je kan ons altijd mailen met informatie, naar info@bof.nl.

5. Informatievrijhaven IJsland biedt ook inspiratie aan Nederland

In IJsland is onlangs het Icelandic Modern Media Initiative (IMMI) aangenomen. Het IJslandse parlement stelt concrete maatregelen voor om de uitingsvrijheid van klokkenluiders, journalisten en hun bronnen te beschermen. Het initiatief is mede aangezwengeld door klokkenluidersite Wikileaks.

De nieuwe IJslandse resolutie dient als basis voor concrete wetgeving die de komende tijd moet worden uitgewerkt en aangenomen. De bedoeling is dat de beste wetgeving uit verschillende landen wordt gecombineerd, om zo een veilige haven te creëeren voor partijen zoals uitgevers, journalisten, nieuwe mediabedrijven, klokkenluidersites en hostingproviders.

De resolutie bevat een scala aan voorstellen en een deel is ook voor Nederland interessant. Een selectie:

  • Het IJslandse parlement wil de uitzonderingen op het “mere conduit”-beginsel helderder omschrijven. Dit beginsel komt erop neer dat dienstverleners die enkel als doorgeefluik van informatie fungeren, niet aansprakelijk zijn voor de doorgegeven informatie. Er zijn echter uitzonderingen op dit beginsel. Brein probeert die uitzondering bijvoorbeeld in te roepen om te zorgen dat Ziggo de doorgifte van The Pirate Bay gaat blokkeren. In het wetsvoorstel zouden deze uitzonderingen duidelijker worden omschreven, om te voorkomen dat het mere conduit-beginsel wordt ondergraven.
  • Ook zijn de indieners voorstander van een nieuwe regeling voor de proceskosten in zaken waar de gedaagde een beroep doet op de uitingsvrijheid. In Nederland geldt al in intellectuele eigendomszaken (zoals zaken over auteurs- of merkenrecht) een kostenveroordeling voor de werkelijke proceskosten, zij het dat excessieve declaraties gematigd worden. Voor zaken over uitingsvrijheid geldt dit echter nog niet: de winnaar krijgt een vast bedrag van rond de EUR 2.000 vergoed, terwijl advocatenkosten vaak veel hoger zijn. Door de eiser te veroordelen in de werkelijke kosten als hij een rechtszaak verliest, kan worden voorkomen dat rechtszaken strategisch worden ingezet om journalisten de mond te snoeren.
  • De indieners bepleiten daarnaast inperking van de IJslandse wet bewaarplicht. De Europese bewaarplicht is controversieel en komt steeds meer onder druk te staan. Ook in Nederland is een herziening van de Wet bewaarplicht nodig, gelet op de duidelijke grenzen die het Duitse constutionele hof onlangs stelde aan deze regels.
  • Tot slot bepleiten de indieners sterkere bronbescherming van journalisten in IJsland. Dat is ook in Nederland van belang. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens concludeerde in 2007 al dat Nederland het grondrecht op uitingsvrijheid heeft geschonden door een journalist van Sp!ts (Voskuil) te gijzelen, omdat hij zijn bron niet wilde onthullen. Het kabinet heeft mede naar aanleiding hiervan in 2008 een concept-wetsvoorstel voor bronbescherming van journalisten gepubliceerd; die wet zal mogelijk dit jaar in het parlement worden geïntroduceerd en moet bronnen en journalisten beter beschermen.


6. Ook op de website verschenen

archief/bits_of_freedom/nieuwsbrief/bof_04_07.txt · Laatst gewijzigd: 2017/09/11 21:05 door KapiteinG