Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen


archief:bits_of_freedom:nieuwsbrief:bof_06_03

Dit is een oude revisie van het document!


Bits of Freedom Nieuwsbrief - 6 maart 2010

1. Bits of Freedom start verkiezingscampagne voor digitale vrijheid

Bits of Freedom is op 1 maart een campagne gestart voor digitale vrijheid in de landelijke verkiezingsprogramma's van politieke partijen. In haar Manifest voor Digitale Vrijheid, met als titel “Nederland: een vrije en betrouwbare informatiesamenleving”, somt zij negen programmapunten op die iedere partij die vrijheid in de informatiesamenleving belangrijk vindt, zou moeten opnemen. Daarnaast roept zij Nederlanders via een campagnepagina op om zelf politieke partijen aan te schrijven. De campagne loopt tot woensdag 10 maart, want rond die tijd zullen de verkiezingsprogramma's worden afgemaakt.

De negen programmapunten van Bits of Freedom voor een vrije en betrouwbare informatiesamenleving zijn:

  1. niemand mag van internet worden afgesloten
  2. er moet een robuust beleid op het gebied van netwerkneutraliteit komen
  3. de overheid moet cultuur stimuleren zonder burgers te controleren
  4. privacy by design moet het uitgangspunt zijn bij grote informatiseringsprojecten
  5. databanken moeten goed beveiligd worden
  6. bestaande grote informatiseringsprojecten, zoals het EPD en de OV-chipkaart, moeten worden heringericht
  7. effectiviteit moet centraal staan bij de bestrijding van criminaliteit en terrorisme
  8. rechtsbescherming en controle moeten integraal onderdeel zijn van systemen
  9. bestaande surveillance-systemen moeten aan kritisch onderzoek worden onderworpen

Dit is een unieke kans om digitale vrijheid voor de komende jaren te beschermen. We hopen dat veel mensen meedoen met deze campagne, want alleen zo kunnen we zorgen dat politieke partijen ook luisteren. Op de campagnepagina is uitgelegd hoe je kan zorgen dat digitale vrijheid wordt beschermd in 2010 en de jaren daarop.

2. Reparatiewetje bewaarplicht toont falen Eerste Kamer

Vlak voor het zomerreces nam een aarzelende Eerste Kamer de omstreden Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens onder één voorwaarde aan: 'breng de bewaartermijn voor internetgegevens terug tot zes maanden'. Vijf maanden later grijpt de Tweede Kamer deze nieuwe mogelijkheid aan om het debat over de bewaartermijn weer volledig open te gooien. Daarmee heeft Eerste Kamer gefaald in haar taak als bewaker van onze grondrechten. Zij moet de Tweede Kamer snel tot de orde roepen.

Het debat over de Wet bewaarplicht telecomgegevens in de Eerste Kamer dreigde te stranden op een belangrijk punt: er waren bezwaren tegen de voorgestelde bewaartermijn voor internetgegevens. De toezeggingen van Minister Hirsch Ballin om “met gezwinde spoed” de termijn voor internetgegevens terug te brengen met een nieuwe wet, trok de VVD en de ChristenUnie over de streep. Ook het CDA reageerde verheugd op deze “belangrijke toezegging”. Zo smeedde de Minister met zijn toezegging een krappe meederheid, en was een van de meest privacy-inbreukmakende voorstellen van de afgelopen jaren tot wet verheven.

Nu het reparatiewetje van Minister Hirsch Ballin voorligt in de Tweede Kamer, blijkt een gapend gat tussen de Tweede- en de Eerste Kamerfracties van de VVD en het CDA. Het CDA – dezelfde partij die bij monde van haar minister juist beloofde om de bewaartermijn te verkorten – pleit weer voor een duur van “ten minste 12 maanden”, en neemt daarmee openlijk afstand van partijgenoot en CDA-senator Franken. Ook de VVD-fractie gebruikt het debat over het reparatiewetje om opnieuw te pleiten de gehele bewaartermijn te verruimen naar 18 maanden. ChristenUnie leverde geen inbreng.

De verdeeldheid binnen het CDA en de VVD maakt deze partijen niet geloofwaardiger. Maar nog veel pijnlijker is dat de Eerste Kamer heeft gefaald in haar staatsrechtelijke taak te waken over onze grondrechten. Want als de Tweede Kamer de reparatiewet niet aanneemt, heeft de Eerste Kamer het nakijken: dan blijkt de toezegging van de Minister een lege huls. De Eerste Kamer had in plaats van akkoord te gaan met deze vage toezegging, gebruik kunnen maken van veel strengere instrumenten, zoals de novelle. Bij een novelle had de Tweede Kamer moeten instemmen met de zes maandentermijn, anders was de gehele Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens van de baan geweest.

Met deze reparatie is het onzeker of de termijn voor internetgegevens daadwerkelijk tot zes maanden wordt verkort. Vooralsnog moeten Internet Access Providers internetgegevens van alle Nederlanders dus twaalf maanden lang bewaren. Voor de bescherming van onze grondrechten, moeten wij blijkbaar niet bij de Eerste Kamer zijn. De aangesproken senatoren moeten hun partijgenoten in het parlement direct tot de orde roepen.

3. Hoogste Duitse rechter: 'bewaarplicht is ongrondwettig'

In een baanbrekende uitspraak heeft het Duitse Constitutionele Hof op 2 maart de Duitse bewaarplichtwet in strijd met de Duitse grondwet verklaard. Alle tot nu toe verplicht bewaarde telecomgegevens moeten worden vernietigd, en de wet zal helemaal opnieuw geschreven moeten worden. De uitspraak en de recente verklaringen van Eurocommissaris Viviane Reding (Justitie), die de EU bewaarplichtrichtlijn opnieuw ter discussie wil stellen, zijn goed nieuws voor digitale burgerrechten en gooien het Europese en Nederlandse debat over de bewaarplicht volledig open.

De Duitse bewaarplichtwet is een omzetting van richtlijn 2006/24/EG, die alle Europese lidstaten opdraagt telecomaanbieders te verplichten alle verkeers- en locatiegegevens te bewaren gedurende een bepaalde periode. De Duitse wet is volgens het Duits Constitutionele Hof in strijd met artikel 10 van de Duitse grondwet, waarin het telecommunicatiegeheim is vastgelegd, en daarom nietig verklaard. De rechtszaak zelf is ook baanbrekend, omdat hij door 34.000 bezorgde Duitsers is gevoerd.

De uitspraak zal ook gevolgen hebben voor de Nederlandse wet bewaarplicht. Onze Hoge Raad laat zich vaak inspireren door deze hoogste Duitse rechter, die op juridisch vlak een van de meest toonaangevende rechtsorganen van Europa is. Bovendien staat de Europese richtlijn nu ook op de tocht. De Nederlandse overheid moet de Nederlandse bewaarplicht opschorten, totdat meer duidelijkheid is over de verenigbaarheid van deze wet met ons grondrecht op privacy en gegevensbescherming.

Hoewel de plicht om telecomgegevens op te slaan zelf niet ongrondwettig kan worden verklaard – omdat die

afkomstig is uit een Richtlijn van de Europese Unie – is de manier waarop die in Duitsland is omgezet wel in strijd met de Duitse grondwet. Het Hof is met name kritisch over de onduidelijkheid in de wet ten aanzien van het gebruik van de opgeslagen gegevens, de beveiliging ervan, de rechtsbescherming van burgers en het gebrek aan transparantie van overheidshandelen.

Daarom heeft het Hof de strengst mogelijke criteria meegegeven aan de Duitse wetgever, die hiermee rekening dient te houden als de nieuwe wet wordt opgesteld. Zo mogen de gegevens niet gebruikt worden voor preventieve opsporing, en alleen voor nauwkeurig omschreven en in de nieuwe wet opgenomen strafbare feiten. Daarnaast mogen de gegevens niet centraal worden opgeslagen. Gegevens met een gevoelig karakter, zoals gesprekken met huisartsen, sociale hulpverleners en religieuze instanties moeten ook van de bewaarplicht worden uitgezonderd.

4. Nieuwe datalekken in februari en maart

Bits of Freedom houdt een Zwartboek Datalekken bij om aandacht te vragen voor een groeiend probleem: er wordt steeds meer informatie over ons opgeslagen, en het risico dat die informatie kwijtraakt groeit daarmee ook. De afgelopen twee weken heeft Bits of Freedom de volgende datalekken geconstateerd:

  • Via de website van de Huisartsenopleiding zijn de gegevens van alle sollicitanten toegankelijk, inclusief BSN, mobiele telefoonnummers, specialisatie, door eenvoudigweg een URL te veranderen. Na een tip van Bits of Freedom is het lek gedicht. De Huisartsenopleiding gaf aan een meldplicht datalekken te ondersteunen.
  • De Telegraaf ontving via de post de jaaropgaven over 2009 van alle ambtenaren, bestuurders en medewerkers van de gemeenten Woudenberg en Scherpenzeel. Het is niet bekend hoe de documenten gelekt zijn.
  • De gemeenten Zaanstad en Lith lekken privé-adressen van alle kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2006. De adressen zitten in de metadata van de stemcomputersoftware die toen gebruikt werd. - Uit een onderzoek van de Algemene Onderwijsbond blijkt dat veel scholen onbedoeld gevoelige informatie publiceren. Na melding halen de meeste scholen de informatie weg. Sommige scholen hebben ook contact opgenemen met Google, om de informatie daar uit de cache te halen. – Een lijst met mail-, huisadressen en 06-nummers van alle PvdA-politici én donateurs in de regio Amsterdam ligt op straat. Het gaat om de gegevens van honderden PvdA-leden die in 2007 actief waren voor de partij. Veel leden zijn nu ook nog steeds actief in de partij. Een paar uur later is de open directory afgesloten, maar is de lijst nog wel via Google Cache te vinden.

Bits of Freedom heeft tegelijkertijd een wetsvoorstel ingediend dat databankbeheerders verplicht om datalekken direct te melden. Zij heeft dat wetsvoorstel toegelicht in een position paper.

Deze berichten op de website:

5. Europese privacytoezichthouder kraakt ACTA-onderhandelingen

Abonnees afsluiten van internet wegens auteursrechtinbreuk is in strijd met fundamentele rechten. Dat heeft de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming (EDPS) in een opinie over het geheime ACTA-verdrag aangegeven.

In de lezenswaardige opinie, die afgelopen week is gepubliceerd, stelt de EDPS dat het ACTA-verdrag belangrijke grondrechtelijke vragen oproept. Hij geeft in diplomatieke bewoordingen aan dat het schandalig is dat hij niet wordt geconsulteerd bij deze onderhandelingen.

Belangrijker is de inhoudelijke conclusie dat het ACTA-verdrag – althans voor zover dat nu is na te gaan – de grondrechtelijke toets niet kan doorstaan. Hij stelt vast dat “three strikes”-wetten, die erop neerkomen dat internetgebruikers worden afgesloten als drie keer auteursrechtinbreuk wordt vastgesteld, een vergaande inbreuk vormen op de persoonlijke levenssfeer:

  • alle internetgedrag van gebruikers, dus niet alleen van verdachten, wordt continu gemonitord om dit te handhaven; - dit monitoren impliceert ook de vergaande opslag van internetverkeer, en die opgeslagen gegevens zouden ook voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden; - het monitoren leidt bovendien tot false positives, want auteursrechtinbreuk is niet altijd makkelijk vast te stellen, zodat mensen onterecht zullen worden afgesloten; en
  • het afsluiten van internet heeft vergaande consequenties, omdat het internet een heel belangrijke rol speelt in het dagelijks leven.

De EDPS stelt bovendien vraagtekens bij de claims dat niet-commercieel filesharing de contentindustrie grote schade zou toebrengen. Hij benadrukt vervolgens dat er voldoende, minder inbreukmakende manieren zijn om dit beweerdelijk kwaad te bestrijden, en dat juist moet worden onderzocht of alternatieve bedrijfsmodellen een oplossing kunnen zijn. Hij neemt een principieel standpunt in over de handhaving van intellectuele eigendomsrechten in de informatiemaatschappij:

“While intellectual property is important to society and must be protected, it should not be placed above individuals' fundamental rights to privacy, data protection, and other rights such as presumption of innocence, effective judicial protection and freedom of expression.”

Dit betekent volgens de EDPS dat moet worden gegarandeerd dat grondrechten worden beschermd in ACTA. Hij roept daarom op tot een openbare en transparante dialoog over deze geheime onderhandelingen, mogelijk door middel van een openbare consultatie, zodat kan worden verzekerd dat de maatregelen die worden genomen in overeenstemming zijn met Europese privacyregelgeving.

6. Verslag Aftapdebat openbaar; tapcijfers AIVD en MIVD blijven geheim

De Tweede Kamer dwong na onze Kamerbriefing belangrijke toezeggingen van de Minister van Justitie af, tijdens een Kamerdebat op 26 november waarvan het verslag nu openbaar is. Tegelijkertijd schrijft (inmiddels demissionair) Minister Ter Horst dat het aantal taps door de inlichtingendiensten staatsgeheim blijft, terwijl deze cijfers in andere landen – zoals België – wel gepubliceerd worden.

Wij hebben in een eerdere post al uitgebrreider stilgestaan bij de toezeggingen van de Minister van Justitie, die het Nederlandse tapbeleid meer in lijn brengen met onze privacyrechten, en ons beter beschermen tegen machtsmisbruik. Dit was hard nodig, omdat politie en Justitie zo vaak naar het opsporingsmiddel aftappen grijpen, dat er nergens in de (Westerse) wereld vaker wordt afgeluisterd dan in Nederland.

Vele adviezen van Bits of Freedom werden wél overgenomen, maar toch blijft een belangrijke vraag onbeantwoord. Uit een recente brief vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat er nog steeds geen openheid wordt gegeven ten aanzien van het aantal taps door de inlichtingendiensten AIVD en MIVD. Kamerleden Gerkens (SP), Azough (Groenlinks) en Teeven (VVD) vroegen hierom in een recente motie. Ter Horst gaf als verklaring: “Openbaarmaking van deze gegevens, en in het bijzonder een toelichting daarop, zou(den) zicht bieden op de werkwijze van de MIVD en de AIVD”.

Dit is op zijn minst opmerkelijk, aangezien andere landen deze informatie wel openbaar maken. Zo weten wij dat de Belgische inlichtingendiensten in 2006 en 2007 afluistermaatregelen uitgevoerd hebben met betrekking tot respectievelijk acht feiten en vijf feiten. Waarom krijgen Nederlanders geen openheid van zaken?

De brief geeft alleen prijs dat het aantal taps van de inlichtingendiensten “slechts een fractie” bedraagt van de Justitietaps. Dit zegt eigenlijk niets. Allereerst is er geen enkel opsporingsapparaat dat zo vaak tapt als het Nederlandse. Ter illustratie worden er in Nederland circa 2000 taps per dag geplaatst; in de Verenigde Staten ligt het aantal op 2000 taps per jaar. Daarnaast is 90% ook een fractie van het aantal taps door Justitie. Het aantal taps van de inlichtingendiensten kan nog steeds hoog liggen.

7. Raad van Advies breidt uit

De Raad van Advies van Bits of Freedom is gegroeid. We zijn blij dat we als nieuwe leden van de Raad van Advies mogen verwelkomen:

  • Bart Jacobs (hoogleraar Radboud Universiteit ) - Eben Moglen (hoogleraar Columbia University en advocaat SFLC) - Jaap Stronks (consultant nieuwe media) - Sophie in 't Veld (Europarlementariër D66)

De afgelopen weken heeft daarnaast een aantal personen en organisaties haar steun aan Bits of Freedom uitgesproken:

  • Ongeordende lijstCory Doctorow, schrijver en digitale rechtenactivist
  • Larry Lessig, hoogleraar op Harvard University
  • het Software Freedom Law Center, het enige pro bono advocatenkantoor voor vrije and open source software
  • de Electronic Frontier Foundation, de Amerikaanse digitale burgerrechtenorganisatie
  • La Quadrature du Net, de Franse digitale burgerrechtenorganisatie


8. Bits of Freedom houdt politieke agenda bij

Bits of Freedom houdt een politieke agenda bij. Hier worden alle relevante vergaderingen van de Tweede en Eerste Kamer op het gebied van privacy en communicatievrijheid bijgehouden. De agenda wordt in beginsel een keer per week bijgewerkt. Iedereen is van harte uitgenodigd om de pagina verder bij te werkenof op meer structurele manier bij te dragen.

9. Ook op de website verschenen

10. Ander kort nieuws

archief/bits_of_freedom/nieuwsbrief/bof_06_03.1505066376.txt.gz · Laatst gewijzigd: 2017/09/10 19:59 door 188.138.41.224