Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen


archief:bits_of_freedom:nieuwsbrief:bof_23_03

Bits of Freedom Nieuwsbrief - 23 maart 2010

1. Europese Commissie vertelt halve waarheid over ACTA

De Europese Commissie hoopte de onrust over de geheime ACTA-onderhandelingen tijdens een zogenaamde 'stakeholder meeting' weg te nemen, maar is daarin niet geslaagd. De onderhandelaar voor de Europese Commissie, Luc Devigne, vertelde op 22 maart in Brussel ten overstaan van een volle zaal of de halve waarheid, of een hele leugen. In beide gevallen reden tot zorg. Bits of Freedom was bij de bijeenkomst en doet verslag.

Halve waarheid of hele leugen?

Vanuit de zaal is meerdere keren gevraagd of het ACTA-verdrag ook bepalingen zou bevatten over het afsluiten van internet na drie keer illegaal downloaden ('three strikes'). De Commissie antwoordde dat dit niet is besproken tijdens de onderhandelingen. Maar uit een gelekt intern EU-document over de onderhandelingen blijkt dat de Verenigde Staten wel degelijk heeft voorgesteld om abonnees af te sluiten van internet na herhaaldelijke auteursrechtinbreuk (voetnoot 24, dit komt woordelijk overeen met een uitgelekt onderhandelingsvoorstel van de Verenigde Staten, voetnoot 6):

'An example of such a policy is providing for the termination in appropriate circumstances of subscriptions and accounts in the service provider's system or network of repeat infringers.'

Met enige goede wil lezen wij hierin de halve waarheid. Het voorstel van de Verenigde Staten gaat namelijk niet over internetafsluiting na specifiek drie overtredingen; het zouden er ook vijf kunnen zijn ('repeat infringers'). En providers worden onder deze bepaling niet letterlijk verplicht om abonnees van internet af te sluiten; zij worden slechts aansprakelijk gehouden als ze hun abonnees niet afsluiten. Maar eigenlijk lezen we hierin een hele leugen. Want three strikes-achtige regelingen zijn wel degelijk besproken tijdens ACTA-onderhandelingen. Dat de Commissie dat nu ontkent, is zorgwekkend, terwijl digitale grondrechten, zoals privacy, in het geding zijn. De Commissie deed de gelekte documenten af als geruchten.

Onschuldige huisvrouwen

De opmerking van de onderhandelaar Devigne dat het niet de bedoeling is om achter 'onschuldige huisvrouwen' aan te gaan, was ook niet goed voor de gemoedsrust. De vraag is immers op wie dit verdrag wel is gericht. Volgens Devigne zijn dit alleen de inbreukmakers op 'commerciële schaal', maar dat is een breed begrip. Ook hier kon de Commissie de zorgen niet wegnemen, door de stelling dat dit maar ingevuld moet worden door de rechter. Een slechte ontwikkeling, omdat de definitie in de eerste plaats door de entertainmentindustrie zal worden opgesteld, en de internetgebruiker in de verdediging zal zijn.

Commissie negeert Europees Parlement

Tot slot wil de Europese Commissie de ACTA-resolutie van het Europees Parlement voor een belangrijk deel negeren. In artikel 6 vraagt het Parlement om een impact assessment om de gevolgen voor burgerrechten van ACTA in kaart te brengen. De door Bits of Freedom toegejuichte resolutie werd met een overweldigende meerderheid aangenomen (633 tegen 13 stemmen), maar dat zegt de Commissie blijkbaar niets. Zij staat, misschien, pas open voor zo een assessment als de verdragstekst uitonderhandeld is. Maar dan is het al te laat. Het belang van zo een assessment is juist, dat je verschillende opties (wel/geen internetafsluiting) op hun verenigbaarheid met grondrechten kunt toetsen.

More rumors, less certainty

'We have dealt with the myths and rumors', concludeerde Devigne hoopvol na afloop van de bespreking. Door niet in te gaan op de inhoud van de gelekte documenten, en niet bereid te zijn tot een impact assessment, is de Europese Commissie daar nu juist niet in geslaagd. De volgende onderhandelingsronde is in Nieuw Zeeland, van 12 tot 16 april. De Commissie zal daar een poging wagen de andere landen, zoals de Verenigde Staten en Japan, te overtuigen delen van de tekst openbaar te maken. Bits of Freedom zal de ontwikkelingen met betrekking tot ACTA scherp blijven volgen.

2. Nederland tegen internetafsluiting in ACTA

Hoewel de lidstaten onder het Europese recht gebruikers van internet mogen afsluiten wegens auteursrechtinbreuk, is het demissionair kabinet geen voorstander van die aanpak. Dat schrijven de Ministers van Economische Zaken en Justitie in een brief aan de Tweede Kamer over de geheime ACTA-onderhandelingen. Dit standpunt is ook de inzet van Nederland bij deze onderhandelingen.

Daarnaast zet Nederland zich in voor transparantie. Uit de brief blijkt dat alle lidstaten officieel de positie hebben ingenomen dat de Commissie zich ten aanzien van de transparantie van ACTA met onmiddellijke ingang 'proactief' zal opstellen.

Tot slot verwacht het demissionair kabinet dat ACTA zowel strafrechtelijke als civielrechtelijke aspecten zal behandelen. Dat is relevant omdat het Europees Parlement dan goedkeuring zal moeten geven voor de civielrechtelijke aspecten van het verdrag, en de nationale parlementen goedkeuring zullen moeten geven voor de strafrechtelijke aspecten van het verdrag. Het Nederlands parlement staat dus deels buiten spel. Gelukkig probeert het Europees parlement nu al flinke druk uit te oefenen op de Commissie.

3. Werkgroep maakt downloaden een gevaarlijke bezigheid

De Werkgroep Auteursrecht van de Tweede Kamer adviseerde in haar rapport over de toekomst van het auteursrecht om een downloadverbod te introduceren. Dit voorstel is later door het kabinet overgenomen, maar kon rekenen op massale weerstand, onder meer van Bits of Freedom. Mede naar aanleiding van die onrust beloofde de werkgroep een reactie te geven op het kabinetsstandpunt. Begin maart 2010 ontvingen we die reactie. Als het aan de werkgroep ligt wordt downloaden een gevaarlijke bezigheid.

Hoewel het kabinet liet weten dat zij een voorkeur heeft om alleen downloaden uit 'evident onrechtmatige bron' strafbaar te stellen, is de werkgroep het daar niet mee eens: een regeling die alleen over 'evident illegaal materiaal zou gaan, is wat de werkgroep betreft te licht'. Wij vinden dat een slecht idee. Als al een downloadverbod zou worden ingevoerd (en Bits of Freedom is daar geen voorstander van) dan moet dat verbod alleen worden beperkt tot materiaal uit 'evident onrechtmatige bron', want het is voor de gemiddelde gebruiker moeilijk, zo niet onmogelijk in te schatten of iets onrechtmatig is.

De werkgroep probeert ondertussen wel onze zorgen over de handhaving van het downloadverbod weg te nemen, maar is daar niet in geslaagd. Bits of Freedom heeft erop gewezen dat een downloadverbod uiteindelijk alleen gehandhaafd kan worden door precies bij te houden wat iemand downloadt. Mede naar aanleiding van deze bezwaren maakte de voorzitter, Gerkens (SP), duidelijk dat de werkgroep geen voorstander is van het monitoren van internetverkeer door middel van zgn. deep packet inspection. Hoewel dat een eerste stap in de goede richting is, is dit niet voldoende: uiteindelijk zal het auteursrecht namelijk niet gehandhaafd worden door de werkgroep, maar door civiele partijen zoals Brein en mogelijk de politie.

Het downloadverbod moet niet ingevoerd worden. Verdergaande handhaving van auteursrecht zal niet leiden tot een duurzame oplossing van het filesharingconflict, maar alleen tot gevolg hebben dat het beperkte draagvlak voor het auteursrecht nog verder verdwijnt. Hopelijk zal een volgend kabinet een progressief auteursrechtbeleid omarmen, waarin niet alleen de belangen van de grote muziekbedrijven, maar ook de belangen van kleine muzikanten en internetgebruikers worden gerespecteerd.

4. Demissionair kabinet tegen netneutraliteit. Volgend kabinet beslist

Demissionair minister Economische Zaken Van der Hoeven (CDA) vindt dat providers diensten mogen blokkeren, mits ze maar transparant zijn hierover, maar het volgende kabinet zal hierover uiteindelijk een beslissing moeten nemen. Dat liet zij weten in een brief aan de Tweede Kamer over de stand van zaken in het netneutraliteit-dossier.

Het kabinet moet de komende maanden het beleid op het gebied van netneutraliteit formuleren. De vraag die daarbij centraal staat is of internetproviders zich mogen bemoeien met het verkeer van hun gebruikers. Als het aan Van der Hoeven ligt, mogen mobiele telefonieaanbieders bijvoorbeeld Skype blokkeren, als ze maar duidelijk aangeven dat ze dat doen (het 'transparantiemodel'). Bits of Freedom vindt juist dat een provider verboden moet worden om zich in te laten met het verkeer van zijn gebruikers, en heeft dat toegelicht in een uitgebreid paper over netwerkneutraliteit dat zij heeft gestuurd naar het Ministerie van Economische Zaken.

Een robuuste netneutraliteitverplichting garandeert dat iedereen toegang heeft tot hetzelfde internet, en niet tot een internet waar bijvoorbeeld Wikipedia slecht toegankelijk is tenzij je extra betaalt. Op die manier garandeer je ook dat iedereen kan genieten van de nieuwste diensten, zonder dat toestemming van de provider nodig is om die diensten te gebruiken. En op die manier wordt ook de privacy van gebruikers beschermd, want hoe meer providers het internetverkeer van gaan sturen, hoe meer ze dat verkeer zullen controleren. Als providers de ruimte krijgen om naar eigen inzicht verkeer te knijpen, zal de kracht van het internet verloren gaan.

Dat betekent overigens niet, dat internetproviders helemaal niet zouden mogen ingrijpen in het netwerkverkeer. Omwille van 'redelijk netwerkbeheer' zou dat naar onze mening wel moeten mogen. Twee situaties zijn denkbaar als voorbeeld van redelijk newerkbeheer; om de integriteit of de veiligheid van de netwerken en diensten te vrijwaren, en in tijdelijke gevallen van acute congestie van het internet. Op die manier kunnen internetproviders in noodgevallen zorgen dat alle gebruikers toch van internet gebruik kunnen blijven maken, maar worden ze wel geprikkeld om extra capaciteit in te kopen als zij een gebrek daaraan hebben.

Het laatste woord is hier niet over gezegd, en de meningen over het wenselijke beleid lopen uiteen. Bits of Freedom heeft eind maart een overleg met het Ministerie van Economische Zaken om hierover nader van gedachten te wisselen. We hopen dat we het volgende kabinet kunnen overtuigen van het belang van een robuuste bescherming van netwerkneutraliteit, en houden ons van harte aanbevolen voor commentaar en suggesties in de comments.

5. Doemscenario bewaartermijn internetgegevens uitgekomen

Bits of Freedom heeft er al meerdere keren voor gewaarschuwd, en nu is het uitgekomen: door de val van het Kabinet blijft de bewaarplicht voor internetverkeersgegevens op één jaar staan. De Tweede Kamer deelt de lakens uit, de Eerste Kamer staat in zijn hemd, het bedrijfsleven weet niet waar het aan toe is en alle internetters zitten met de vuile was. Schandalig.

Net voor het zomerreces van 2009 werd de Eerste Kamer verleid om de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens aan te nemen, en beloofde Minister van Justitie Hirsch Ballin met 'gezwinde spoed' een apart wetsvoorstel in te dienen om de termijn te verkorten. De senatoren namen genoegen met deze (zoals nu blijkt: loze) voorwaarde, terwijl een novelle een veel robuuster instrument was om dit voor elkaar te krijgen.

Want de Tweede Kamer had hele andere plannen. De fracties van het CDA en de VVD pleiten nu opnieuw voor een verlenging van de gehele bewaartermijn, dus ook voor telefoniegegevens, naar 18 maanden. De Eerste Kamer stond erbij en keek ernaar, aanleiding voor Bits of Freedom om op 23 februari 2010 stevige kritiek richting het geweten van onze rechtstaat te uiten en de senatoren aan te sporen hun partijgenoten in de Tweede Kamer tot de orde te roepen. Weblog Opklaringen (NRC Handelsblad) signaleerde deze kritiek, en vroeg zich af: wat als de bewaarplicht controversieel wordt verklaard?

Aldus geschiedde, waardoor het terugbrengen van de termijn voor internetverkeersgegevens nu in een impasse is geraakt. Op 5 maart 2010 poogde Minister Hirsch Ballin in de nota naar aanleiding van het verslag van de reparatiewet de verkorting naar zes maanden te verdedigen, maar zijn woorden zijn een lege huls geworden. Na de verkiezingen zal de samenstelling van de Tweede Kamer namelijk anders gekleurd zijn. Het is onzeker hoe een nieuwe Tweede Kamer de termijndiscussie benaderd.

Al met al is het doemscenario voor de bewaartermijn van internetgegevens uitgekomen. De Eerste Kamer heeft haar staatsrechtelijke taak als bewaker van onze grondrechten te grabbel gegooid. En de Internet Service Providers en internetters? Die blijven achter met de vuile was: een bewaartermijn van één jaar, een grove privacyschending.

6. Verslag Kamerdebat over evaluatie Wbp openbaar

Op 3 februari 2010 vergaderde de Tweede Kamer over de evaluatie van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en het advies 'gewoon doen' van de Commissie Brouwers-Korf. Aan de orde kwamen onder meer de meldplicht datalekken en privacy by design. Het volledige verslag is nu openbaar, hier een korte bespreking.

Minister van Justitie Hirsch Ballin zegde een wettelijke meldplicht datalekken toe, die er in ieder geval voor het einde van 2010 moet zijn. Een succes voor Bits of Freedom, dat in een position paper hiervoor pleitte en een concreet wetsvoorstel aanleverde om de meldplicht gestalte te geven. Zo een wettelijke meldplicht datalekken wordt door vrijwel alle fracties gesteund, en zal er hoogstwaarschijnlijk dus ook in een volgende regeerperiode komen.

Daarnaast is de Kamer eensgezind over het belang van 'privacy by design', het van meet af aan opnemen van privacywaarborgen bij het systeemontwerp van grote informatiseringsprojecten. Ook de VVD en de PVV toonden zich voorstander van privacy by design. Dit is belangrijk, omdat het een van de belangrijkste tools voor privacybescherming in de toekomst is. Daarom vraagt Bits of Freedom er aandacht voor in haar Manifest voor Digitale Vrijheid.

Er passeren allerlei andere relevante punten de revue, zoals robuuster toezicht door het College Bescherming Persoonsgegevens en een helpdesk waar de burger met al zijn vragen over persoonsgegevens terecht kan. Maar door de val van het Kabinet is het onzeker hoe de evaluatie van de Wbp verder verloopt, aangezien het onderwerp controversieel is verklaard.

7. In 2009 bevragen politie en OM het CIOT drie miljoen keer

Opsporingsdiensten maakten ook in 2009 gretig gebruik van hun Gouden Gids, het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT), een overheidssysteem waar telecomproviders dagelijks alle klantgegevens van je (mobiele) telefoon en internetverbinding naartoe moeten uploaden. Drie miljoen keer hebben politie en OM het CIOT bevraagd, meer dan achtduizend raadplegingen per dag. Het aantal staat in het Jaarverslag CIOT bevragingen 2009, dat na een WOB-verzoek van onderzoeker Rejo Zenger openbaar is geworden. Het Jaarverslag bevat bovendien voor het eerst nieuwe informatie.

Zo omhelst 2009 een lichte stijging ten opzichte van 2008, zoals ook blijkt uit de grafiek bij een overzichtsartikel over de bewaarplicht in NRC Handelsblad. De jaren daarvoor steeg het cijfer nog met 33% per jaar. In 2002 lag het aantal nog op circa 300.000.

Behalve het aantal bevragingen van het CIOT, zijn nu ook de uitsplitsing naar opsporingsdienst en de rechtsgrondslag openbaar geworden. Nederlanders in politieregio Midden-West Brabant lopen verreweg het grootste risico bevraagd te worden door politie en OM. Regio Hollands-Midden en Amsterdam-Amstelland volgen op de voet.

Bij meer dan 300.000 CIOT-bevragingen was artikel 126na lid 1 Wetboek van Strafvordering de rechtsgrondslag. Het betreft dan een opsporingsonderzoek naar 'een misdrijf' door 'een opsporingsambtenaar'. In feite kunnen politie en OM op basis van dit wetsartikel in vrijwel alle gevallen het CIOT in.

Bits of Freedom analyseerde eerder al dat politie en OM slordig omspringen met het CIOT en hun bevoegdheden. Lees meer over de cijfers bij de bron, de website van Rejo Zenger, die ook een aantal grafieken en tabellen heeft opgenomen.

8. Ook op de website verschenen

archief/bits_of_freedom/nieuwsbrief/bof_23_03.txt · Laatst gewijzigd: 2017/09/11 21:09 door KapiteinG