Daar waar macht is, dient deze gecontroleerd te worden. Overheden hebben macht van de burgers gekregen en horen die macht in het belang van die burgers aan te wenden. Gegevens van de overheid behoren bovendien in de grond toe aan burgers. Om deze twee redenen hebben burgers het recht op inzage van alle overheidsdocumenten. Dit is nu beperkt geregeld via de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Door het internet is het eenvoudiger geworden deze informatie ook zonder verzoek van een burger te publiceren (met uitzondering van vertrouwelijke gegevens en informatie waarbij de staat door publicatie gevaar loopt). Wanneer de overheid ten onrechte informatie achterhoudt, zijn klokkenluiders broodnodig. Hun positie moet dan ook goed beschermd worden.

Informatie van de overheid moet door iedereen te gebruiken zijn. Dat houdt in dat bijvoorbeeld de structuur en definities van haar gegevens voor iedereen vrij beschikbaar moeten zijn. Daarom moeten ook de standaarden waarin de overheid in- en extern communiceert open zijn.

Omdat verschillende overheden vaak dezelfde software nodig hebben, zijn het goede kandidaten om vrije software te gebruiken. Op die manier kunnen overheden hun processen efficiënter op elkaar afstemmen, elkaars investering samen delen en kan het openbaar bestuur in minder ontwikkelde landen een enorme sprong voorwaarts maken.

Mensen die namens de overheid een machtspositie bekleden, moeten logischerwijs verantwoording afleggen, niet alleen aan de overheid maar ook aan de burger. De door veel burgers als vriendjespolitiek beschouwde politieke setting, heeft veel vertrouwen (terug) te winnen met een werkelijke openheid en toegankelijkheid.

Het initiatief Nulpunt.nu (het systeem dat de WOB moet gaan vervangen) is een goede stap in de juiste richting en daarom hopen wij dat de volgende punten meegenomen worden in het ontwerp (Smit 2009): –– * Uitgangspunt is dat alle overheidsdocumentatie gepubliceerd wordt. (Daalder 2005)

• De WOB wordt aangepast worden om uitzonderingen hierop duidelijk af te bakenen.
• Deze uitzonderingen moeten berusten op aantoonbare gegevens omtrent staatsveiligheid en gelijkwaardig toegepast worden op iedereen.

Deze documentatie is betaald door de burgers en daarom eigendom van de burgers: alle informatie moet uitgegeven worden onder een vrije licentie en dus voor iedereen vrij en onbeperkt bruikbaar zijn. De documentatie mag ook voor commerciële doelen vrij gebruikt worden. Semi-overheidsinstellingen en instellingen die de belangen van burgers behartigen dienen ook al hun documentatie op deze centrale plek te publiceren. Het niet-publiceren van documentatie die niet onder de uitzonderingsregels vallen moet strafbaar worden.

Het systeem geldt in dezelfde mate voor alle lagen van de overheid. Er moet voorkomen worden dat foute politieke keuzes op een lager niveau worden afgestraft; door duidelijke richtlijnen op te stellen omtrent de documentatiestructuur moet steeds getraceerd kunnen worden waar politieke fouten begonnen zijn.

Misbruik maken van het systeem om schuld af te schuiven moet strafbaar worden.

In het verleden heeft het parlement bewezen geen oog te hebben voor grondrechten en kwaliteit van wetgeving. (Tak 2010) Om het parlement in staat te stellen om tot een gewichtige besluitvorming te komen zal de Raad van State een kritisch advies geven over wetsvoorstellen in het kader van: –

• proportionaliteit / subsidiariteit –
• tegengaan van schending van grondrechten –
• effectiviteit –
• kwaliteit

De Tweede Kamer wordt op deze manier gedwongen besluitvorming beter te motiveren en politieke aansprakelijkheid helder af te bakenen.

Wat mede met publiek geld gemaakt wordt, hoort voor iedereen vrij te gebruiken te zijn. (Simon 2005)

Politie-agenten moeten bij aanhouding en/of arrestatie een visitekaartje overhandigen waar het dienstnummer zichtbaar op is vermeld. Ook moet het dienstnummer zichtbaar zijn op het uniform. Wanneer misbruik van een machtspositie niet naar een individu teruggebracht kan worden, is er geen controle meer mogelijk. Daarom is het nodig dat ambtenaren een duidelijk zichtbare identificatie-code dragen. Misbruik van een machtspositie dient herleidbaar te zijn tot een individu. Om dat te verwezenlijken is het noodzakelijk dat ambtenaren identificeerbaar zijn, ook in uitgebrachte verslagen en rapportages.

Open source software is transparant en iedere partij mag deze software verbeteren of aanpassen. Door voor de ontwikkeling van nieuwe software eenmalig te betalen, komt voor anderen (waaronder de overheid zelf) dezelfde functionaliteit gratis beschikbaar. (Hahn 2002) Dit zorgt voor grote besparingen en geeft overheden in minder ontwikkelde gebieden ook de mogelijkheid zich snel en zonder veel kosten te ontwikkelen.

Wanneer een overheid na een contract (im- of expliciet) nog aan een bedrijf vast zit, ontstaat er een oneerlijke concurrentie-situatie. (Vendor lock-in 2010) Prijzen kunnen hoog gehouden worden en innovatie wordt geremd. (Boer 2011) De overheid dient dit soort constructies dus te mijden. Wanneer een overheid bij het verlopen van een contract nog geen mogelijkheid heeft een ‘open’ contract aan te gaan, moeten de kosten om na dat contract alsnog vrij te kunnen kiezen bij het aangaan van volgende contracten in de totale kosten meegerekend worden.

Open formaten en standaarden zorgen ervoor dat iedereen gegevens vrij kan lezen en verwerken. Dit vergemakkelijkt het ICT-beleid binnen de overheid en maakt het voor derden makkelijker om een stukje software te ontwikkelen dat door de overheid gebruikt kan worden. (Simon 2005) (Berry en Moss 2006)

De informatie die overheden inkopen moet voor iedereen toegankelijk zijn. De overheid moet vrij blijven van contractuele verplichtingen ten aanzien van bepaalde bedrijven en informatie moet steeds, ook vanuit minder gangbare platforms, toegankelijk zijn. Hierdoor wordt innovatie gestimuleerd. Software of softwarelicenties moeten geen drempel vormen om overheidsgegevens te kunnen inzien en gebruiken.

Daar waar organisaties of de overheid niet transparant werken, zijn klokkenluiders hard nodig. Zij fungeren als de ogen en oren van de samenleving. Daarom moeten ze beter beschermd worden wanneer ze voor de maatschappij opkomen en daardoor het risico lopen op persoonlijke schade. (Klokkenluiders 2002) Sommige klokkenluiders stellen ernstige maatschappelijke misstanden aan de kaak. De samenleving erkent de persoonlijke offers van deze klokkeluiders en als deze door het maken van hun offers financiële schade lijden, met name door het wegvallen van een billijk inkomen, dan vergoedt de overheid een deel van de geleden schade met het toekennen van een “klokkenluiders-uitkering”. Ingezetenen van Nederland worden niet meer uitgeleverd aan landen die het internationaal strafhof niet erkennen. Een eerlijke rechtsgang moet gegarandeerd kunnen worden voor iedereen.

Deze pagina maakt deel uit van het partijprogramma. Klik hier om terug te keren naar het complete overzicht.