Politieke partijen kunnen per programmapunt drie mogelijke scores krijgen: vrij (GROEN), lekker makkelijk (ORANJE), en onvrij (ROOD).

Een partij krijgt op een programmapunt de beoordeling vrij als zij concrete maatregelen voorstelt om de digitale vrijheid van de Nederlander op dat punt te waarborgen. Als een partij haar positie vooral in algemeenheden beschrijft, dan krijgt zij de score lekker makkelijk. Door geen standpunt in te nemen, zal een partij haar positie eenvoudig kunnen verlaten als het erop aankomt. De beoordeling onvrij verdienen politieke partijen door helemaal niets te zeggen over een programmapunt. Dat betekent dit specifieke punt blijkbaar niet belangrijk is volgens die partij, en dat zet de deur open naar verdere beperking van de digitale vrijheid.

De vindplaatsen van de standpunten in de verkiezingsprogramma's zijn waar mogelijk in de wijzer opgenomen. De Digitale Vrijheidswijzer beoordeelt niet het stemgedrag van partijen in het verleden. Dat stemgedrag geeft soms een ander beeld dan uit het verkiezingsprogramma naar voren komt. Voor meer informatie over het stemgedrag op het gebied van privacy, verwijzen wij naar de PrivacyBarometer.

Voor de Digitale Vrijheidswijzer zijn de partijen onder de loep genomen, die ons op dit moment in de Tweede Kamer vertegenwoordigen. Via de knop 'Meer partijen' wordt het programma van de nieuwkomers kort beschreven.

In welke gevallen mag je van internet worden afgesloten?

Internet is de zuurstof van de 21e eeuw. Een aantal Europese landen denkt hier anders over en hebben recentelijk een 'three strikes' regime ingevoerd: na drie waarschuwingen voor auteursrechtinbreuk kan je worden afgesloten van internet. Het huidige demissionaire kabinet is geen voorstander daarvan, maar dit soort maatregelen zouden ook contractueel door providers kunnen worden opgelegd, en het is niet uitgesloten dat dit soort regels op internationaal niveau worden ingevoerd. Politieke partijen moeten daarom hierover een standpunt innemen. Partijen die hierover geen standpunt innemen laten de mogelijkheid open dat je wordt afgesloten van internet in de komende jaren.

Mag jouw internetaanbieder je internetverkeer blokkeren of afknijpen?

Machtige providers zullen het verkeer van hun klanten steeds vaker willen manipuleren, om zo hun eigen diensten te bevoordelen boven diensten van andere bedrijven die over hun netwerken worden aangeboden. Het beginsel van netwerkneutraliteit beschermt gebruikers en het bedrijfsleven tegen concurrentievervalsing door internetproviders en waarborgt vrijheid en privacy op internet. Daarom moet de overheid providers verbieden zich in te laten met het internetverkeer van hun gebruikers. Het huidige demissionaire kabinet laat de mogelijkheid open dat providers zich bemoeien met het internetverkeer van hun klanten. Het is aan het volgende kabinet om de knoop door te hakken. Kiezen politieke partijen voor een open internet dat voor iedereen toegankelijk is of wordt de deur opengezet naar een gefragmenteerd 'splinternet'? Partijen die hier niet tegen zijn, geven providers de mogelijkheid zich te gaan bemoeien met jouw internetverkeer.

Mogen auteursrechthebbenden jouw computer en jouw internetverbinding controleren?

De auteursrechtlobby wil het auteursrecht handhaven door precies te kijken wat jij op internet doet. Het voorstel om een downloadverbod te introduceren is daarvan het begin, maar zeker niet het einde. Als het aan deze handhavingsorganisaties ligt, zullen providers ons internetverkeer moeten gaan controleren. Een partij die in haar verkiezingsprogramma geen duidelijk standpunt inneemt tegen verdergaande handhaving van het auteursrecht in de privésfeer, is op dit punt 'onvrij'.

Blijven we in de toekomst IT-projecten ontwikkelen die draagvlak missen omdat te weinig aandacht wordt besteed aan jouw privacy?

Bij grote informatiseringsprojecten van de overheid en het bedrijfsleven wordt onvoldoende aandacht besteed aan de bescherming van de privacy. Bij het ontwerpen van dit soort grootschalige projecten dient de bescherming van privacy daarom altijd het uitgangspunt te zijn. Dataminimalisatie, doelspecificatie, anonimisering, welbepaalde en zo kort mogelijke bewaartermijnen, transparantie, zelfbeschikking en duidelijke toegangscriteria zijn principes die bij ieder groot IT-project centraal zouden moeten staan. Uit het kamerdebat over de evaluatie van de Wet bescherming persoonsgegevens blijkt de kamer eensgezind over het belang van 'privacy-by-design', maar weinig partijen geven concreet invulling hieraan. Als er geen duidelijke regels komen, blijven de problemen die we nu al zien met projecten als de OV-chipkaart en het EPD ons de komende jaren ook achtervolgen. Algemeenheden in de verkiezingsprogramma's zijn daarom onvoldoende; partijen moeten concreet aangeven aan welke vereisten grote informatiseringsprojecten moeten voldoen om de privacy van burgers te waarborgen, willen zij de beoordeling 'vrij' op dit punt verdienen.

Hoe zorgen we ervoor dat grote databanken met jouw persoonsgegevens veiliger worden?

Er worden steeds meer gegevens over burgers, bedrijven en instellingen opgeslagen. Meer opslag betekent ook een groter risico op datalekken. Het Zwartboek datalekken van Bits of Freedom toont aan dat beveiligingslekken tot de orde van de dag behoren. Extra maatregelen zijn dan ook hard nodig. Demissionair minister Hirsch Ballin heeft toegezegd dat er voor eind 2010 een wettelijke meldplicht datalekken wordt ingevoerd. Dat is een goede stap, maar een nieuw kabinet moet hieraan gevolg geven. Ook moet zij door introductie van extra maatregelen, zoals verplichte audits en invoering van hoge beveiligingsstandaarden, zorgen dat de beveiliging van databanken serieus wordt genomen. Alleen partijen die concrete aanbevelingen doen om databanken veiliger te maken krijgen de beoordeling 'vrij'.

Gaan we lopende IT-projecten, zoals het EPD, de OV-chipkaart en de kilometerheffing herinrichten om jouw privacy beter te beschermen?

De privacy is in lopende grote informatiseringsprojecten van de overheid niet goed geregeld. Zo is het EPD lek bevonden, had de OV-chipkaart ook anoniem kunnen worden ingericht en kan de kilometerheffing beter worden ontworpen. Partijen moeten er daarom voor kiezen al deze projecten aan te passen, zodat je privacy echt wordt beschermd. Afschaffing is beter dan niets doen, maar we kunnen daardoor ook niet profiteren van de mogelijkheden die nieuwe technologie biedt. Daarom leidt een dergelijk standpunt tot de beoordeling 'lekker makkelijk'. Ook als een partij maar een deel van de projecten wil herinrichten, of daar weinig concreet in is, krijgt zij de beoordeling 'lekker makkelijk'.

Gaan we voorafgaand aan de inzet van grootschalige surveillancemaatregelen grondig onderzoek doen naar nut en noodzaak?

De afgelopen jaren zijn in het kader van terrorismebestrijding maatregelen genomen die tot gevolg hebben dat miljoenen onverdachte Nederlanders worden gecontroleerd: telecomgegevens, kentekengegevens, vingerafdrukken, bodyscanners, etc. Deze maatregelen worden vaak ingevoerd in reactie op een aanslag. Een rationele analyse bij de inzet van dit soort maatregelen ontbreekt daardoor vaak. Vaak is er geen of te weinig aandacht voor jouw privacy. Partijen moeten concrete en effectieve voorstellen doen om te verzekeren dat surveillancemaatregelen aan een grondige analyse worden onderworpen, zodat ook in de hitte van de strijd jouw fundamentele rechten gewaarborgd blijven. Het is onvoldoende om in algemeenheden te blijven steken en privacy enkel als 'aandachtspunt' te zien.

Welke maatregelen nemen we om te voorkomen dat je bij gemaakte fouten verstrikt raakt in een bureaucratisch web van persoonsgegevens?

De overheid en bedrijfsleven verzamelen steeds meer gegevens over burgers. Het risico op fouten wordt hierdoor groter en identiteitsdiefstal is een groeiend probleem. Er zijn echter onvoldoende mogelijkheden voor slachtoffers om fouten te corrigeren, als ze al weten dat er iets fout gaat. De overheid moet daarom mogelijkheden van rechtsbescherming in het leven roepen, waarmee je kunt opkomen tegen besluiten die worden genomen op grond van gegevens die over jou bekend zijn. Politieke partijen moeten concrete voorstellen doen, pas dan verdienen zij de beoordeling 'vrij'.

Gaan we bestaande surveillancemaatregelen, zoals de Wet bewaarplicht en de vingerafdrukdatabank terugdraaien of beperken?

De afgelopen jaren is Nederland getuige geweest van een wildgroei aan surveillance-maatregelen: telecomgegevens, bodyscanners, vingerafdrukken, etc. Dit soort systemen zijn grotendeels ingevoerd als symboolpolitiek naar aanleiding van reeds gebeurde aanslagen, maar onderzoek naar de noodzaak hiervan is onvoldoende of heeft niet plaatsgevonden. De reeds bestaande maatregelen moeten daarom aan een kritisch onderzoek worden onderworpen of worden teruggedraaid. Slechts in het algemeen opmerken dat bestaande systemen onderzocht moeten worden is onvoldoende. Partijen dienen met concrete voorstellen te komen.

Het eindoordeel is niet een eenvoudige rekensom: het is de totaalindruk van het verkiezingsprogramma. Alleen als een partij voldoende concrete maatregelen voorstelt om digitale vrijheid te beschermen, verdient deze de beoordeling vrij. Als partijen op sommige punten concrete voorstellen doen om digitale vrijheid te beschermen, maar op andere punten juist geen standpunt innemen, dan zal dat ze al snel de beoordeling lekker makkelijk opleveren. Partijen die blijkens hun verkiezingsprogramma digitale vrijheid niet belangrijk vinden, krijgen het eindoordeel onvrij.

De Piratenpartij Nederland vindt digitale vrijheid belangrijk.

Op het gebied van privacy en internetvrijheid is het partijprogramma van de Piratenpartij het meest uitgebreide van alle partijen. Dat zal niemand verbazen, want juist dit zijn belangrijke thema's van de Piratenpartij. In het partijprogramma vinden wij vrijwel alle punten van het Manifest voor Digitale Vrijheid terug, voorzien van uitgebreide uitwerking. De belangrijkste punten vatten we hieronder samen. Nota bene: dit is een korte samenvatting en we doen onvoldoende recht aan de omvang en nuance van het programma. Wij raden iedereen aan het het volledige programma te lezen voor de details.

• Internettoegang: “Geen enkele burger mag een internetverbinding worden ontzegd of worden geweigerd” (p. 21).
• Netneutraliteit: “Netwerkneutraliteit wordt verplicht gesteld.” (p. 21) en “Het blokkeren of juist voorrang geven aan bepaalde aanbieders van diensten op het internet discrimineert diensten op het internet, en moet verboden worden” (p. 21).
• Auteursrechthandhaving: “Het delen van auteursrechtelijk beschermd materiaal is toegestaan voor niet-commercieel gebruik” (p. 14) en het ACTA-verdrag en vergelijkbare verdragen moeten niet worden ingevoerd (p. 23). De inzet van deep-packet-inspection is naar de mening van de PiratenPartij een inperking van het communicatiegeheim (p. 6).
• Privacy-by-design: “De overheid waarborgt privacy bij IT-projecten” (p. 5), “Informatie over personen mag slechts worden opgeslagen en gebruikt voor een vooraf bepaald, specifiek, acceptabel, realistisch, tijdsgebonden en concreet doel.” (p. 9) en “Bedrijven en overheden dienen gegevens over personen, voor zover mogelijk, geanonimiseerd en wanneer dat niet kan zo mogelijk gepseudonimiseerd op te slaan” (p. 10). Zij bepleit verder geen “onnodige koppeling tussen databases met vertrouwelijke gegevens” (p. 10).
• Databankbeveiliging: “Privacybeleid van bedrijven en organisaties wordt aangescherpt en gehandhaafd” (p. 8); “Databases met naar personen herleidbare gegevens moeten voldoende beveiligd worden” (p. 8), “Bij databases met gevoelige gegevens moet veiligheid in het ontwerp liggen” (p. 10) en zij bepleit een “Meldingsplicht datalekken voor de verantwoordelijke van de database” (p. 8).
• Herinrichting IT-projecten: “De overheid waarborgt privacy bij IT-projecten. Projecten als het Elektronisch Patiënten Dossier, OV-chipkaart, spionagekastjes in meterkast, registratie bij kilometerheffing worden kritisch geëvalueerd.” (p. 5), “Anoniem reizen blijft mogelijk en mag geen extra geld kosten.” (p. 31), “Energiemeters versturen alléén ruwe informatie naar leveranciers, waardoor privacy niet geschonden kan worden.” (p. 33) en zij bepleit “Geen Elektronisch Patiënten Dossier […], wél een systeem met vrijwillige vermelding van levensbedreigende allergieën en dergelijke” (p. 38).
• Terrorismebestrijding: “Effectiviteit moet centraal staan bij het bevorderen van veiligheid en het bestrijden van criminaliteit (en dus ook terrorisme).” (p. 22) en “Speciale terrorismewetgeving wordt afgeschaft. Misdaad is misdaad” (p. 22).
• Rechtsbescherming: “Door te regelen hoe een database bij het constateren van een lek direct afgesloten kan worden, worden de naar een persoon herleidbare gegevens beschermd” (p. 8 en p. 9). Helaas ontbreekt een vermelding over het invoeren van procedures waarmee burgers op kunnen komen tegen fouten in databases, bijvoorbeeld bij identiteitsdiefstal.
• Toetsing bestaande surveillance: “Bestaande procedures om veiligheidsmaatregelen te nemen, moeten worden bekeken vanuit rationele overwegingen en inschattingen.” (p. 22) en “Biometrische gegevens van personen (vingerafdruk, DNA-gegevens, irisscan, etc.) komen te vallen onder de lichamelijke integriteit, noodzakelijke opslag moet decentraal plaatsvinden en wordt streng gecontroleerd en gereguleerd” (p. 5).

De Piratenpartij Nederland pleit naast deze maatregelen overigens ook voor privacybevorderende maatregelen die minder “digitaal” zijn. Zo wil zij de identificatieplicht afschaffen (p. 7) en preventief fouilleren - kort gezegd - verbieden (p. 7). Ook stelt zij zich kritisch op ten opzichte van cameratoezicht (p. 7). De rest van het programma gaat tot slot over een open overheid, hervorming van het octrooisysteem en het merkenrecht.

• CDA
• CU
• D66
• GL
• PiratenPartij
• PvdA
• PVDD
• PVV
• SGP
• SP
• TON
• VVD