Inhoud
Bits of Freedom Nieuwsbrief - 8 april 2010
1. Europa zet gevaarlijke stap richting internetcensuur
De Europese Commissie heeft voorgesteld om EU-brede internetfilters te verplichten. Daarmee zet Europa een gevaarlijke stap richting internetcensuur. Maar dit plan kunnen we stoppen.
Het richtlijnvoorstel verplicht lidstaten om ervoor te zorgen dat websites die afbeeldingen van kindermisbruik aanbieden, worden geblokkeerd. Ook systemen van zelfregulering, zoals in het Verenigd Koninkrijk waar het internetfilter niet op een wet is gebaseerd, zouden aan deze voorwaarde voldoen. De Commissie zal ook voorstellen dat lidstaten zich moeten inspannen om deze websites offline te halen, maar deze verplichting zal zo vaag zijn dat onduidelijk is wanneer hieraan voldaan is.
Het is ondertussen opmerkelijk dat zowel Euro-commissaris Reding als de Duitse Minister van Justitie via brief hebben geprotesteerd tegen dit plan van de Commissie. Saillant detail: in Duitsland is een wet die een filter zou introduceren weer ingetrokken na massaal protest.
Kindermisbruik moet bestreden worden. Waarom is een filter dan toch zo een slecht idee? Ten eerste is zo een filter niet effectief: het kan makkelijk omzeild worden. Ten tweede verbergt dit het probleem slechts: de foto's van kindermisbruik blijven gewoon online. Ten derde is een fijnmazig systeem technologisch zeer gecompliceerd en kan een fout tot gevolg hebben dat het hele internet onbereikbaar is voor abonnees. Tot slot kan zo een filter ook ingezet worden om ander materiaal te blokkeren (dit is niet een theoretisch risico - wij krijgen uit de politiek signalen dat ook in Nederland zo een filter snel zou worden uitgebreid). Op de website van Mogis Verein, een organisatie van slachtoffers van kindermisbruik die actievoert tegen internetfilters, wordt het uitstekend uitgelegd.
Het is schandalig dat de Europese Commissie ondanks goede tegenargumenten van experts dit soort symboolpolitiek invoert. Critici van internetfilters hebben altijd gezegd: je moet foto's met kindermisbruik niet verbergen, maar verwijderen. Het Europees Parlement moet de Commissie tot de orde roepen en dit plan weer naar de prullebak verwijzen.
Wil je meehelpen om dit plan van tafel te krijgen? Op onze wiki hebben wij een pagina aangemaakt waar we willen uitleggen waarom dit een slecht idee is. Help mee om dit een goed stuk te maken waar journalisten informatie kunnen vinden als zij hierover berichten.
2. Justitie schrijft aan de Kamer: reaguren maakt je verdacht
Weet je nog? Toen Bits of Freedom blogde over het sleepnet van het Openbaar Ministerie (OM) naar alle reaguurders bij de Culemborgse Courant? En dat het OM moest toegeven, dat ze het gewoon geprobeerd hadden tegenover NRC Handelsblad? En dat Kamerlid Thieme (PvdD) daarop Kamervragen stelde? De antwoorden van het Ministerie van Justitie zijn binnen, de boodschap is helder: reaguren maakt je verdacht.
Justitie rekt het begrip 'concrete verdenking' enorm op in de beantwoording van de Kamervragen. Toen er op de website van de Culemborgse Courant een of meerdere reacties waren geplaatst, waaruit mogelijke betrokkenheid bij ernstige strafbare feiten kon worden afgeleid, dacht het OM: 'laten we dan maar de verkeersgegevens van alle bezoekers van de website opvragen'. En wat vindt onze Minister van Justitie hiervan? Hij 'is van mening dat de privacy van burgers gewaarborgd is.'
Gelukkig stonden de uitgever van de krant en de webhoster sterk in hun schoenen, en weigerde men de gegevens aan Justitie te verstrekken. Maar de antwoorden van de Minister stellen bepaald niet gerust. In Nederland is er geen voorafgaande rechterlijke controle op dit soort sleepnetten van het OM - en dat zal er gezien de reactie van Justitie ook niet snel komen. Bovendien hebben wij geen cijfers kunnen vinden hoe vaak het OM zoiets 'gewoon probeert', laat staan hoe vaak dit (mis)lukt.
Wisdom of the crowds dan maar: weet iemand hoe vaak dit het OM wel is gelukt? Een reaguurder? Pas maar op.
3. Justitie geeft selectieve interpretatie Duitse uitspraak bewaarplicht
De baanbrekende uitspraak van het Duitse Constitutionele Hof, waarin de Duitse bewaarplichtwet ongrondwettig werd verklaard, heeft 'geen implicaties voor de Nederlandse situatie'. Aldus het Ministerie van Justitie in antwoord op Kamervragen van D66. Maar Justitie lijkt bij het lezen van de uitspraak een oogje te hebben dichtgeknepen. Belangrijke details worden niet genoemd of afgezwakt. En de uitspraak zal onmiskenbaar effect hebben op Nederland; dit heeft Justitie zelf verklaard in NRC Handelsblad.
Het antwoord van Justitie loopt uit de pas met de Duitse uitspraak van 2 maart 2010. Zo ziet de Duitse rechter zes maanden als de maximale bewaartermijn ('Obergrenze', §215). Daarnaast beveelt de Duitse rechter dat de opsporingsdiensten alleen in hele specifieke ernstige gevallen telecomgegevens mogen opvragen (§228-229) en dat dit altijd door een rechter wordt getoetst (§248-250). En worden (rechts)personen die een vertrouwensband met burgers hebben - zoals sociale hulpverleners, religieuze instanties en advocaten - uitgezonderd van de bewaarplicht (o.m. §237 en §265). Van al deze, en een heleboel andere belangrijke details maakt Justitie geen melding.
Misschien omdat het in Nederland juist op deze punten bedroevend slecht is gesteld? Nederland zit opgescheept met een bewaartermijn van twaalf maanden, politie en justitie kunnen telecomgegevens bij wel heel triviale delicten opvragen (neem groepsbelediging, artikel 137c lid 2 Wetboek van Strafrecht), er is geen voorafgaande toetsing door een rechter-commissaris en de uitzondering voor vertrouwenspersonen bestaat evenmin in Nederland. Om maar een paar punten te noemen. En de ervaring leert dat onze opsporingsdiensten erg happig zijn op opgeslagen gegevens en deze zelfs 'proberen' te verzamelen zonder de vereiste vordering.
De Nederlandse wetgever is weliswaar niet direct gebonden aan de uitspraak van een Duitse rechter, maar via twee routes zal deze uitspraak wel degelijk implicaties hebben voor de Nederlandse situatie. Allereerst heeft onze Hoge Raad zich uitgerekend in zaken over privacy vaker laten inspireren door het Duitse Constitutionele Hof, bijvoorbeeld in de beroemde arresten Valkenhorst en Parool/Van Gasteren. Hoogstwaarschijnlijk zal de Hoge Raad desgevraagd naar de Duitse uitspraak kijken, juist omdat deze zo specifiek is ingegaan op de bijzonder zware privacyschending (§210) die alleen al het bewaren van de gegevens omhelst, en alle specifieke punten die ermee gemoeid zijn.
Op de tweede plaats zal de Duitse uitspraak invloed uitoefenen op de evaluatie van de dataretentierichtlijn, die de bron vormt voor de Nederlandse- en Duitse bewaarplichtwet. Eurocommissaris Reding laat die richtlijn momenteel helemaal opnieuw toetsen. Op 11 maart j.l. reageert Justitie in NRC Handelsblad: 'we gaan ervan uit dat elementen van de uitspraak van het Duitse Hof in de [Europese] plannen worden meegenomen'. Als dat zo is, moet de Nederlandse wetgever deze 'elementen' ook meenemen.
Des te raadselachtiger is de gedachte dat de uitspraak 'geen implicaties heeft voor de Nederlandse situatie'. Dat druist in tegen de feiten en tegen eigen uitlatingen. En waarom wil het Ministerie wachten op een Nederlandse rechterlijke uitspraak, of de herziening van de Europese richtlijn? Waarom grijpt het Ministerie niet deze uitgelezen kans aan om de bescherming van privé-gegevens van alle Nederlanders eindelijk serieus te nemen? Wie het weet mag het zeggen.
4. Anti-namaakverdrag richt pijlen op hart van internet
Officieel nog geheim, maar eigenlijk ligt alles al op straat. Ditmaal is niet een deel, maar de complete onderhandelingstekst van het anti-namaakverdrag ACTA gelekt. Een grondige analyse van het omvangrijke stuk kost tijd, maar een ding is alvast duidelijk: er wordt hard gelobbied om de aansprakelijkheid van providers uit te breiden.
Een deel van de voorgestelde bepalingen kennen we in Europa al: zo is een inbreukmakende distributeur ook nu al verplicht informatie te verstrekken over zijn distributiekanalen, en is een inbreukmaker verplicht de advocatenkosten van de wederpartij te vergoeden. Ook kan men in Nederland nu al via een kort geding een verbod op auteursrechtinbreuk afdwingen.
Maar nieuw is dat pogingen worden gedaan om de aansprakelijkheid van tussenpersonen in dit geheime document op te rekken. Tussenpersonen zouden slechts niet aansprakelijk zijn, als zij een beleid hanteren dat erop gericht is om auteursrechtinbreuk te voorkomen. De Verenigde Staten noemt als voorbeeld van zo een beleid dat gebruikers van internet worden afgesloten na herhaaldelijke auteursrechtinbreuk.
Een uitbreiding van de aansprakelijkheid van tussenpersonen zou niet goed zijn voor internet zoals we het kennen. Zodra tussenpersonen zich moeten gaan bemoeien met het verkeer van hun gebruikers, worden zij geacht politieagent te spelen van de contentindustrie. Met omstreden technologie zoals Deep Packet Inspection zullen ze uiteindelijk alle verkeer moeten gaan controleren en waar nodig blokkeren. Dat is in strijd met het communicatiegeheim en de communicatievrijheid.
Het document is gepubliceerd via Franse digitale burgerrechtenbeweging La Quadrature du Net. Het lijkt authentiek, en is gedateerd januari 2010.
5. Europese Commissie tegen blokkeren Skype
Telefonie via internet (VoIP) is een innovatieve technologie die telefoniemarkten ingrijpend kan veranderen. Landen moeten de ontwikkeling daarvan niet blokkeren. Dat antwoordt de Europese Commissie op een vraag van Europarlementariër Matthias Groote (S&D, Germany).
In Nederland ontwikkelt het kabinet op dit moment haar beleid op het gebied van netwerkneutraliteit. Een van de vragen die speelt, is of providers concurrerende diensten, zoals Skype, mogen blokkeren. Het volgende kabinet zal hierover de knoop moeten doorhakken. Bits of Freedom houdt dit scherp in de gaten.
6. De gegevensgrabbelaar: tel mee hoe vaak er wordt gegrabbeld!
Hoe vaak wil de politie eigenlijk weten wie er achter een IP-adres of telefoonnummer zit? Welnu: 2.930.941 keer per jaar. Dat is 244.345 keer per maand, 8.030 keer per dag. Iedere 10 seconden. Moeilijk voor te stellen? Tel mee!
Jeroen van der Gun heeft een teller gemaakt die iedereen kan inplakken in zijn eigen website. De teller laat zien hoe vaak de politie klantgegevens uit het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) raadpleegt, een probleem waar Bits of Freedom vaak aandacht voor vraagt. Veel succes!