Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

--- tk2025:partijprogramma [2025/10/09 16:01] – fleur.bergman
+++ tk2025:partijprogramma [2025/10/24 09:52] (huidige) – fleur.bergman
@@ Regel 3: / Regel 3: @@
 ===== De mens centraal, niet het systeem! =====
+Download het [[https://archief.piratenpartij.nl/Verkiezingsprogrammas/TK/Piratenpartij%20verkiezingsprogramma%202025.pdf|programma]] (PDF).
 ==== Inleiding ====
 De Piratenpartij staat voor een vrije democratie  waarin iedereen direct toegang heeft tot alle kennis, kunst en cultuur. We beschermen jouw rechten en vrijheden. We investeren in publieke voorzieningen zoals betaalbare woningen, goede zorg en onderwijs. Wij gaan uit van vertrouwen in elkaar en hebben een gezond wantrouwen tegenover de macht van overheden en bedrijven.
@@ Regel 86: / Regel 86: @@
   * [[:tk2025:partijprogramma#burgerrechten|Burgerrechten in het digitale tijdperk]]
-  * [[:tk2025:partijprogramma#overheidopen_inzichtelijk_en_efficient|Overheid: Open, inzichtelijk en efficiënt]]
+  * [[:tk2025:partijprogramma#overheidopen_inzichtelijk_en_efficient|Open, inzichtelijke en efficiënte overheid]]
-  * [[:tk2025:partijprogramma#democratie_en_invloed_burger|Democratie en invloed burger]]
+  * [[:tk2025:partijprogramma#democratie_en_invloed_burger|Democratie]]
   * [[:tk2025:partijprogramma#vrijheid_van_informatie|Vrijheid van informatie]]
@@ Regel 117: / Regel 117: @@
 ===== Colofon =====
-De tekst van dit verkiezingsprogramma is opgesteld door een programmacommissie bestaande uit André Linnenbank, David van Deijk, Henk Heslinga, Matthijs Pontier, Saira Sadloe, Steven Russchenberg en Wietze Brandsma. Eindredactie Fleur Bergman.
+De tekst van dit verkiezingsprogramma is opgesteld door een programmacommissie bestaande uit André Linnenbank, David van Deijk, Matthijs Pontier, Saira Sadloe, Steven Russchenberg en Wietze Brandsma.
 Dit verkiezingsprogramma is tot stand gekomen op basis van een open schrijfproces met medewerking van velen.
@@ Regel 248: / Regel 248: @@
 ===== Exportcontroles op surveillance- en censuurtechnologie =====
 Wij ondersteunen exportcontroles op surveillance- en censuurtechnologie. We zullen de verspreiding van in Nederland gemaakte surveillance- en censuurtechnologie, door middel van exportkrediet of andere staatsgaranties, naar autoritaire landen die de rechtsstaat niet respecteren niet ondersteunen. We vechten voor bevordering van privacy voor journalisten, activisten en burgers overal ter wereld.
-====== Meer vertrouwen en minder bureaucratie ======
-Nederland kent heel veel regels. Door al die regels zijn mensen in allerlei beroepsgroepen veel tijd kwijt aan administratie. Die tijd kunnen ze niet besteden aan werk. Bureaucratie is vaak gericht op werknemers controleren en verantwoordelijkheden aftikken. De overheid lijkt de burger steeds meer te zien als een mogelijke verdachte. Zo komt ze steeds meer tegenover de burger te staan. De Piratenpartij wil dat ze weer naast de burger staat. We willen dat de overheid vertrouwt op het vakmanschap van professionals en haar controledrang tempert. Privacy schendende controles en bureaucratie opheffen maakt de overheid efficiënter.
 ====== Open, inzichtelijke en efficiënte overheid ======
 Een open en transparante overheid is een basisvoorwaarde voor een goede democratie. Alleen waar mensen het functioneren van hun overheid ter discussie kunnen stellen en hun overheid kunnen controleren, is een goede volksvertegenwoordiging mogelijk. Dat burgers en journalisten het doen en laten van de overheid kunnen opvragen en inzien is belangrijk. De Piratenpartij wil een toename van transparantie in de communicatie tussen de overheid en lobbyisten.
+===== Meer vertrouwen en minder bureaucratie =====
+Nederland kent heel veel regels. Door al die regels zijn mensen in allerlei beroepsgroepen veel tijd kwijt aan administratie. Die tijd kunnen ze niet besteden aan werk. Bureaucratie is vaak gericht op werknemers controleren en verantwoordelijkheden aftikken. De overheid lijkt de burger steeds meer te zien als een mogelijke verdachte. Zo komt ze steeds meer tegenover de burger te staan. Wij willen dat ze weer naast de burger staat. We willen dat de overheid vertrouwt op het vakmanschap van professionals en haar controledrang tempert. Privacy schendende controles en bureaucratie opheffen maakt de overheid efficiënter.
 ===== Documentatie van de overheid openbaar =====
@@ Regel 291: / Regel 291: @@
 De wet heeft bescherming van bronnen bemoeilijkt voor journalisten. Door invoering ervan is Nederland van de tweede naar de zesde plaats gezakt op de persvrijheidsindex (([[https://rsf.org/en/index|World Press Freedom Index]])) van Verslaggevers zonder Grenzen (//Reporters without Borders//).(([[https://www.freepressunlimited.org/nl/nieuws/3-redenen-waarom-het-sleepnet-slecht-is-voor-de-journalistiek|3 redenen waarom het sleepnet slecht is voor de journalistiek]]))
-Wij willen betere waarborgen voor journalisten om hun bronnen te beschermen, door de Wiv aan te passen volgens de uitkomst van het referendum en de aanbevelingen van de coalitie, waaronder een einde aan 'sleepnet'-massasurveillance. ([[https://www.eenbeterewet.nl/5-verbeterpunten-voor-de-wet/index.html]])
+Wij willen betere waarborgen voor journalisten om hun bronnen te beschermen, door de Wiv aan te passen volgens de uitkomst van het referendum en de aanbevelingen van de coalitie, waaronder een einde aan 'sleepnet'-massasurveillance. (([[https://www.eenbeterewet.nl/5-verbeterpunten-voor-de-wet/index.html|Dit zijn de 5 verbeterpunten]]))
 ===== Klokkenluiders =====
@@ Regel 459: / Regel 459: @@
 Internetsites van publiek gefinancierde instellingen moeten altijd toegankelijk zijn voor mensen met een handicap. Volgens het Besluit Kwaliteit Rijksoverheidswebsites moeten alle overheidswebsites sinds 2010 voldoen aan richtlijnen om dit te bewerkstelligen. Veel sites voldoen echter niet of onvoldoende aan deze richtlijnen. Internetsites van publieke instellingen moeten altijd deze webrichtlijnen volgen.
-===== Vrije en //open-source// software =====
+===== Vrije en open-source software =====
-Wij ondersteunen sterk verbreiding van software die door iedereen kan worden gebruikt, geanalyseerd, verspreid en aangepast. //Free and open-source software// (( [[https://en.wikipedia.org/wiki/Free_and_open-source_software|Free and open-source software]])) (FOSS) is essentieel voor de controle van gebruikers over hun eigen computersystemen en draagt significant bij aan de autonomie en privacy van alle gebruikers.
+Wij ondersteunen sterk verbreiding van software die door iedereen kan worden gebruikt, geanalyseerd, verspreid en aangepast. //Free and open-source software// (([[https://en.wikipedia.org/wiki/Free_and_open-source_software|Free and open-source software]])) (FOSS) is essentieel voor de controle van gebruikers over hun eigen computersystemen en draagt significant bij aan de autonomie en privacy van alle gebruikers.
 ==== Vrije software, open standaarden en protocollen in het openbaar bestuur ====
@@ Regel 513: / Regel 513: @@
   * [[:tk2025:partijprogramma#beteugel_informatie-monopolies|beteugeling]] van informatiemonopolies;
-  * effectieve [[:tk2025:partijprogramma#effectieve_regels_voor_internetplatforms|vf]] voor internetplatforms;
+  * effectieve [[:tk2025:partijprogramma#effectieve_regels_voor_internetplatforms|mededingingsregels]] voor internetplatforms;
   * transparantie en verantwoording van [[:tk2025:partijprogramma#algoritmen_en_de_gig-economie|algoritmen]];
   * een toezichthouder op [[:tk2025:partijprogramma#toezicht_algoritmen|algoritmen]];
@@ Regel 535: / Regel 535: @@
 ====== Ondernemerschap ======
-De Piratenpartij wil kleine ondernemers beschermen tegen machtsconcentraties van overheden en grote bedrijven. Daar waar de overheid van MKB-ondernemers informatie vraagt, moet ze de daarvoor benodigde software open source en gratis aanbieden.
+De Piratenpartij wil kleine ondernemers beschermen tegen machtsconcentraties van overheden en grote bedrijven. Daar waar de overheid van MKB-ondernemers informatie vraagt, moet ze daarvoor benodigde openbare software gratis aanbieden.
-===== MKB =====
 ==== Innovatie ====
-Innovatie vindt voor een belangrijk gedeelte plaats bij kleinere bedrijven die een sterke focus hebben op ontwikkeling. Deze bedrijven moeten gestimuleerd worden in wat ze doen, patenten mogen geen belemmering vormen.(([[http://www.administrativelawreview.org/wp-content/uploads/2014/04/Creating-a-Viable-Alternative-Reforming-Patent-Reexamination-Procedure-for-the-Small-Business-and-Small-Inventor.pdf|Creating a Viable Alternative: Reforming Patent Reexamination Procedure for the Small Business and Small Inventor.]]))  MKB-ondernemers(([[https://nl.wikipedia.org/wiki/Midden-_en_kleinbedrijf|Midden- en kleinbedrijf]]))  moeten zich kunnen concentreren op innovatie, zonder dat ze zich zorgen hoeven maken over de juridische kant van patenten.(([[https://www.informationweek.com/patent-troubles-pending/d/d-id/1016628|Patent Troubles Pending - Small companies say they're being sued for using common practices to do business on the Net]]))
+Innovatie vindt voor een belangrijk gedeelte plaats bij kleine bedrijven met een sterke focus op ontwikkeling. Deze bedrijven moeten we stimuleren, niet belemmeren met patenten.(([[http://www.administrativelawreview.org/wp-content/uploads/2014/04/Creating-a-Viable-Alternative-Reforming-Patent-Reexamination-Procedure-for-the-Small-Business-and-Small-Inventor.pdf|Creating a Viable Alternative: Reforming Patent Reexamination Procedure for the Small Business and Small Inventor.]]))  MKB-ondernemers (([[https://nl.wikipedia.org/wiki/Midden-_en_kleinbedrijf|Midden- en kleinbedrijf]])) moeten zich, niet bekommerd door het patentrecht, kunnen concentreren op innovatie.(([[https://www.informationweek.com/patent-troubles-pending/d/d-id/1016628|Patent Troubles Pending - Small companies say they're being sued for using common practices to do business on the Net]]))
-==== Open source software ====
+==== Openbare software ====
-Organisaties, bedrijven en burgers kunnen efficiënter werken wanneer ze bijvoorbeeld open source boekhoudsoftware inclusief belastingregels gratis kunnen downloaden en gebruiken. Dit zal op termijn ook schelen in de verwerkingskosten voor de overheid zelf. De Piratenpartij wil ontwikkeling van gratis open source software voor door de overheid gevraagde gegevens.
+Wij wilen ontwikkeling van gratis //open source// software voor de verwerking van door de overheid gevraagde gegevens. Bijvoorbeeld gratis te verkrijgen en gebruiken openbare boekhoudsoftware inclusief belastingregels bevordert efficiëntie voor rechtspersonen en zal op termijn ook schelen in de verwerkingskosten voor de overheid zelf.
 ==== Achtergrondmuziek op het werk en in de kroeg ====
-Op het werk of in de horeca wordt muziek en televisie doorgaans niet als kern van het verdienmodel ten gehore gebracht.(([[http://www.ivir.nl/publicaties/download/AMI_6_2008.pdf|Another 45 miles to go? Kritisch commentaar op het richtlijnvoorstel duurverlenging naburige rechten]])) Het verplicht afdragen van gelden om muziek of video te vertonen op het werk of in de horeca moet worden afgeschaft.(([[https://www.ivir.nl/publicaties/download/AMI_2007_3.pdf|Het Communautaire Acquis voor auteursrecht en naburige rechten : Zeven zonden of zestien gelukkige jaren?]]))
+Omdat afspelen van muziek- en televisieopnames in bedrijven zoals horecagelegenheden geen kerntaak in het verdienmodel is (([[http://www.ivir.nl/publicaties/download/AMI_6_2008.pdf|Another 45 miles to go? Kritisch commentaar op het richtlijnvoorstel duurverlenging naburige rechten]])), willen wij de betalingsplicht voor het afspeelrecht van die bedrijven afschaffen (([[https://www.ivir.nl/publicaties/download/AMI_2007_3.pdf|Het Communautaire Acquis voor auteursrecht en naburige rechten : Zeven zonden of zestien gelukkige jaren?]])).
-==== Exit thuiskopie- en reprorecht heffing ====
+==== Thuiskopie- en reprorechtheffing ====
-Het thuiskopieheffing-stelsel is een onnodige en inefficiënte heffing. Het reprorecht is al net zo'n overbodige kopieerheffing voor ondernemers. Regelingen voor terugbetaling van ten onrechte geïnde heffingen zijn ofwel niet-bestaand, ofwel te omslachtig om te gebruiken. Een groot deel van deze bedragen gaat verloren in de administratieve lasten.
+Het thuiskopieheffingstelsel is onnodig en inefficiënt. Het reprorecht is al net zo'n overbodige kopieerheffing voor ondernemers. Regelingen voor terugbetaling van ten onrechte geïnde heffingen zijn ofwel niet-bestaand, ofwel te omslachtig om te gebruiken. Een groot deel van deze bedragen gaat verloren in de administratieve lasten.
 ==== Bescherming tegen copyright-trollen ====
-Steeds vaker wordt het MKB bestookt met vorderingen voor vermeende inbreuk op auteursrechten. Hobbyisten met een kleine bijverdienste en kleine bedrijven hebben te weinig juridische middelen om in verweer te gaan tegen buitensporige schikkingsvoorstellen. Een dominante marktpositie van de copyright-tussenhandel maakt extractieve verdienmodellen mogelijk waarin gebruikers te veel betalen en werkenden te weinig krijgen. Marktpartijen die zeggen namens de auteursrechtenhouder op te treden staan bekend als copyright-trollen. De Piratenpartij wil dat de commerciële waarde leidend is. Bewijslast van schade hoort bij degene die claimt. Factureren kan tot maximaal 5 jaar na publicatie. Niet-commercieel delen van bestanden is toegestaan.
+Steeds vaker bestoken copyright-trollen, partijen die zogezegd namens een auteursrechtenhouder optreden, het MKB met vorderingen voor vermeende inbreuk op auteursrechten. Hobbyisten met een kleine bijverdienste en kleine bedrijven hebben te weinig juridische middelen om in verweer te gaan tegen hun schikkingsvoorstellen. Een dominante marktpositie van de copyright-tussenhandel maakt extractieve verdienmodellen mogelijk waarin gebruikers te veel betalen en werkenden te weinig krijgen. Wij willen dat commerciële waarde leidend is. Bewijslast van schade hoort bij degene die claimt. Factureren kan tot maximaal vijf jaar na publicatie. Niet-commercieel delen van bestanden staan we zonder meer toe.
-=== Bescherming creatieve makers ===
-Copyright maakt van het werk van creatieve makers, waaronder persfotografen, een verhandelbaar produkt. Als éénpersoonszaak staan ze tegenover veel grotere bedrijven. Die hebben de inkoopmacht om de prijs te drukken. De Piratenpartij wil dat creatieve makers beter betaald worden door collectieve overeenkomsten voor hun arbeid mogelijk te maken.
 ==== Parallelle import ====
 Het merkenrecht moet niet inhouden dat de rechtenhouder op elke markt een andere prijs mag bepalen. Een open markt door parallelle import komt een eerlijke marktwerking ten goede.(([[https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=71bc5df8-766d-483d-96f0-ba8be5c60dc1|Parallel imports in EU law]]))
-De Piratenpartij wil import buiten de distributiekanalen van de rechtenhouder toestaan.
+Wij willen import buiten de distributiekanalen van de rechtenhouder toestaan.
-===== ZZP'ers =====
+===== Zzp'ers =====
-De Piratenpartij draagt zelfstandige ondernemers een warm hart toe. Bedrijven en overheden huren echter steeds vaker ZZP'ers in om de CAO te ontwijken. In dat geval is er echter geen sprake van zelfstandige ondernemers, maar schijnzelfstandigheid. Dit gebruik van marktmacht is verboden. Het mededingingsrecht dient strenger te worden gehandhaafd. Dit maakt moeilijke regelingen zoals de wet  Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) onnodig omdat de werkgevers geen voordeel meer hebben van schijnzelfstandigheid.
+Wij dragen zelfstandig ondernemers een warm hart toe. Voor zzp'ers  is het verschil tussen werk en privé vaak klein. Sekswerkers zijn hierin extra kwetsbaar. Bescherming van de privacy van alle zzp'ers behoeft verbetering.
-Voor ZZP'ers  is het verschil tussen werk en privé vaak klein. Sekswerkers zijn hierin extra kwetsbaar. De privacy van alle ZZP'ers behoeft betere bescherming.
-Versoepeling van de mededingingsregels voor zeer kleine ondernemingen is nodig, zodat ze zich makkelijker kunnen organiseren in coöperaties, gezamenlijke regelingen zoals vrijwillige pensioenfondsen en verzekeringen voor arbeidsongeschiktheid.
+Bedrijven en overheden huren steeds vaker zzp'ers in om een CAO te ontwijken. In het geval van zulke schijnzelfstandigheid is sprake van verboden marktmachtsmisbruik. Strenge handhaving van het mededingingsrecht is nodig om werkgevers het voordeel van schijnzelfstandigheid te ontnemen, en zo ingewikkelde regelingen zoals de wet  Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) overbodig te maken.
-De Piratenpartij wil:
+Versoepeling van de mededingingsregels is nodig voor zeer kleine ondernemingen, zodat ze zich makkelijk kunnen organiseren in coöperaties voor gezamenlijke regelingen zoals vrijwillige pensioenfondsen en verzekeringen voor arbeidsongeschiktheid.
-  * dat de KvK naast privéadressen ook bezoekadressen vanzelf afschermt;
-  * dat ZZP'ers hun bedrijf zonder adres kunnen registreren.
+Wij willen:
+  * dat de Kamer van Koophandel naast privéadressen ook bezoekadressen automatisch afschermt;
+  * dat zzp'ers hun bedrijf zonder adres kunnen registreren.
-====== Onvoorwaardelijk basisinkomen ======
-Met een basisinkomen profiteert iedereen van technologische vooruitgang. Deze versimpeling van de sociale zekerheid maakt bureaucratie en controles onnodig, zodat elke euro terecht komt bij de mensen die het nodig hebben. Dit is bovendien robuuster, zodat het ook werkt in tijden van crisis. De economische zekerheid die dit biedt stimuleert ondernemerschap en maakt de economie weerbaar en veerkrachtig.
-==== Technologische vooruitgang en inkomen ====
+====== Basisinkomen ======
-In een gezonde economie is het belangrijk dat iedereen iets zinvols doet. De economische regels bepalen wie profiteert van technologische vooruitgang, en wie niet. Dit betekent dat we anders en minder gaan werken, of dat mensen nieuwe manieren moeten vinden om een zinvolle bijdrage te leveren aan de samenleving. De COVID-19 crisis heeft ons geleerd dat veranderingen snel en ingrijpend kunnen zijn. We zullen op een andere manier moeten kijken naar de wijze waarop we ons inkomen blijven verdienen.
+Met het universele, onvoorwaardelijke basisinkomen dat de Piratenpartij voorstaat, profiteert iedereen van technologische vooruitgang, en zijn bureaucratie en controles onnodig. Deze sociale zekerheid is bovendien zo robuust dat ze ook werkt in crisistijd. De economische zekerheid die ze biedt, stimuleert ondernemerschap en maakt de economie weerbaar en veerkrachtig.
-==== Meer vrijheid zelfstandig te ondernemen ====
+==== Vrijheid om te ondernemen ====
-Experimenten met een verplichte tegenprestatie bleken niet succesvol en werden gezien als grove vrijheidsinperking. Het basisinkomen biedt een aantrekkelijk alternatief, want het geeft meer vrijheid om zonder financiële zorgen zelfstandig te ondernemen. Uit experimenten blijkt dat, wanneer mensen zich geen zorgen hoeven te maken over hun vaste lasten, ze meer onderwijs gaan volgen, ondernemender worden en meer zinvol werk gaan doen. Bovendien betekent het basisinkomen een drastische vereenvoudiging van het huidige oerwoud aan toeslagen. Iedereen krijgt dan immers dezelfde toeslag: het basisinkomen. Dit maakt een hoop bureaucratie en privacy schendende controles overbodig. Het basisinkomen bestrijdt ook de armoede, die het gevolg is van het niet om kunnen gaan met deze bureaucratie.
+Experimenten met een verplichte tegenprestatie bleken niet succesvol en werden gezien als grove vrijheidsinperking. Het basisinkomen biedt een aantrekkelijk alternatief, want het geeft meer vrijheid om zonder financiële zorgen zelfstandig te ondernemen. Uit experimenten blijkt dat mensen meer onderwijs gaan volgen, ondernemender worden en meer zinvol werk gaan doen wanneer ze stoppen met zich zorgen maken over hun vaste lasten. Bovendien betekent het basisinkomen een drastische vereenvoudiging van het huidige oerwoud aan toeslagen. Iedereen krijgt dan immers dezelfde toeslag: het basisinkomen. Dit maakt een hoop bureaucratie en privacy schendende controles overbodig. Het basisinkomen bestrijdt ook de armoede, die het gevolg is van niet om kunnen gaan met deze bureaucratie.
-==== Een haalbaar en betaalbaar basisinkomen ====
+==== Toekomstbestendig zekerheidsstelsel ====
-Algemene voorzieningen hebben meestal meer democratisch draagvlak dan herverdeling van geld naar een kleine groep. Een basisinkomensgarantie waarbij subsidies en belastingvoordelen voor laag-betaald werk, toeslagen, uitkeringen en uitvoeringskosten gecombineerd worden tot één budget voor een onvoorwaardelijk basisinkomen met progressieve belasting, een verzilverbare heffingskorting, //negative income tax//(([[wp>Negative_income_tax|Negative income tax]])), is aantoonbaar een haalbaar plan. Het Nederlandse stelsel van inkomensondersteuning voor de zwakkeren in de samenleving, uitkeringen, toeslagen en andere regelingen, is gevoelig voor fraude (al is die relatief klein) en er is een gigantisch controleapparaat nodig om te zorgen dat alleen mensen die recht hebben op deze ondersteuning, deze ontvangen. Andere ongewenste gevolgen zijn de armoedeval en de participatiewet.
+Algemene voorzieningen hebben meestal meer democratisch draagvlak dan herverdeling van geld naar een kleine groep. Een basisinkomensgarantie die subsidies en belastingvoordelen voor laagbetaald werk, toeslagen, uitkeringen en uitvoeringskosten combineert tot één budget voor een onvoorwaardelijk basisinkomen met progressieve belasting, een negatieve inkomstenbelasting(([[wp>Negative_income_tax|Negative income tax]])), is aantoonbaar een haalbaar plan. Het Nederlandse stelsel van inkomensondersteuning voor de zwaksten in de samenleving, uitkeringen, toeslagen en andere regelingen, is gevoelig voor fraude (al is die relatief klein) en vergt een gigantisch controleapparaat om alleen mensen met recht op een ondersteuning die te laten ontvangen. Andere ongewenste gevolgen zijn de armoedeval en de participatiewet.
-Ons stelsel is aan vernieuwing toe. De Piratenpartij wil een systeem dat mensen niet vast houdt in armoede maar de vrijheid biedt om zich te ontplooien. Het liefst zonder privacyschending en met een soort automatische werking. De Piratenpartij wil het sociale zekerheidsstelsel omvormen met de volgende uitgangspunten:
+Onze economie verandert continu, soms snel en ingrijpend zoals bijvoorbeeld door een pandemie. Technologische ontwikkelingen veranderen onze economie steeds sneller. Terwijl het totaal van mogelijkheden om een inkomen te vergaren transformeert in een steeds hoger tempo blijven onze behoeften aan bestaanszekerheid en voldoening gelijk. In plaats van bij iedere economische verandering sleutelen aan een verouderd stelsel willen wij onze sociale zekerheid een basale, robuuste vorm geven. Liever dan burgers die worden geleid door economische verandering zien wij burgers die de verandering sturen.
+Wij willen een nieuw systeem dat mensen niet vasthoudt in armoede, maar de vrijheid biedt om zich te ontplooien, liefst zonder privacyschending en automatisch. Wij willen het sociale zekerheidsstelsel baseren op de volgende uitgangspunten:
   * onvoorwaardelijk;
   * laagdrempelig;
   * fraudebestendig (door eenvoud);
-  * geen privacyschendende controles;
+  * vrij van privacyschendende controles;
-  * persoonlijk - dus géén kostendelersnorm;
+  * persoonlijk - dus zonder kostendelersnorm;
-  * bijverdienen moet lonen;
+  * werken moet lonen;
   * rechtvaardig voor arbeidsongeschikten.
@@ Regel 596: / Regel 591: @@
 De samenleving lijdt onder de misstanden in de Nederlandse schuldenindustrie. De schuldeiser ziet zijn geld niet terug, schuldenaars worden letterlijk ziek van ellende, relaties lopen op de klippen en kinderen groeien op in chaos. De belastingbetaler is uiteindelijk honderden miljoenen kwijt aan een uitdijend bureaucratisch moeras.(([[https://petities.nl/petitions/manifest-schuldvrij|Manifest Schuldvrij]]))
-Daarom wil de Piratenpartij:
+De Piratenpartij wil:
-  * stoppen met het beboeten van armoede - geldgebrek los je niet op met boetes;
+  * stoppen met schuld beboeten;
-  * de wanpraktijken bij incassobureaus aanpakken - weinig schuldenaren kennen en halen hun recht;
+  * de wanpraktijken bij incassobureaus aanpakken omdat te weinig schuldenaren hun recht kennen en halen;
-  * marktwerking voor deurwaarders afschaffen - één deurwaarder op één gezin;
+  * marktwerking voor deurwaarders inperken met één deurwaarder per gezin;
-  * samenhang - geef de overheid één gezicht;
+  * samenhang door de overheid één gezicht te geven;
-  * perspectief: uitzicht op een schuldvrij bestaan - een schone lei moet sneller in zicht komen;
+  * snel uitzicht van schuldenaren op een schuldvrij bestaan;
-  * gegarandeerd gratis schuldhulpverlening.
+  * gratis schuldhulpverlening garanderen.
 ====== Economie ======
-De mensen zijn het wat telt voor de overheid. We staan voor vrijheid om mee te doen met de economie en lokale zeggenschap. Mededinging zorgt voor gezonde onderlinge concurrentie, waarbij nieuwe ondernemers ook een kans krijgen. Het publiek dient meer te zeggen te krijgen over energie, zelfs als het klimaat niet zou veranderen. De capaciteit van de overheid moet actief worden afgestemd op de behoeften van de burger. Het leveren van publieke voorzieningen is de belangrijkste maatstaf voor het maken van gezond economisch beleid. Het doel is welzijn voor alle mensen.
+De Piratenpartij staat voor optimale individuele vrijheid om mee te doen in de economie en het lokale zeggenschap. Mededinging met voldoende kansen voor nieuwe ondernemers zorgt voor gezonde onderlinge concurrentie. Het publiek dient zeggenschap te hebben over energie, ongeacht klimaatverandering. De capaciteit van de overheid moet worden afgestemd op de behoeften van de burger. Publieke voorzieningen zijn de belangrijkste maatstaf voor economisch beleid gericht op welzijn voor iedereen.
 ===== Een deskundige overheid =====
-De overheid moet meer capaciteit krijgen. We willen inzetten op inclusieve en duurzame groei. Overheid en bedrijfsleven moeten samenwerken, ambitieus zijn en genoeg menskracht en kunde hebben. De regering moet niet opnieuw gaan bezuinigen. Schrap overheidsuitgaven die niet bijdragen aan groei, zoals het overmatig verzorgen van bedrijven. We willen de grootte van de overheid actief afstemmen op onze behoeften. De Piratenpartij wil investeren in de overheid: in talent en in de uitvoering.(([[https://rooseveltinstitute.org/blog/what-is-government-for-a-reading-list-for-a-more-democratic-economic-vision/|What Is Government For? A Reading List for a More Democratic Economic Vision]]))
+De overheidscapaciteit moet inclusief en duurzaam groeien naar een grootte die op onze behoeften is afgestemd. Voor een goede samenwerking tussen een ambitieuze overheid en bedrijfsleven met genoeg menskracht en kunde bezuinigen wij niet op de overheid, maar schrappen we overheidsuitgaven die niet bijdragen aan groei, zoals aan overmatige verzorging van bedrijven. Wij willen investeren in de overheid: in talent en in de uitvoering.(([[https://rooseveltinstitute.org/blog/what-is-government-for-a-reading-list-for-a-more-democratic-economic-vision/|What Is Government For? A Reading List for a More Democratic Economic Vision]]))
 ===== Economische stabiliteit =====
-De overheid is er om publieke voorzieningen te leveren. Bezuinigingen leveren de bevolking uit aan marktwerking. Tijdens een recessie lukt het de private sector niet de productie van goederen en diensten op peil te houden. We willen verzachtend beleid als de economie even tegenzit. Overheidsuitgaven zijn nodig om te zorgen voor economische stabiliteit voor de mensen thuis. Ontvangt de overheid minder belastingen dan ze uitgeeft dan levert ze een nettobijdrage aan de nationale koopkracht. De Piratenpartij wil investeren in het bestaan en de toekomst van mensen.(([[https://rooseveltinstitute.org/publications/the-deficit-hawk-takeover/|The Deficit-Hawk Takeover: How Austerity Politics Constrained Democratic Policymaking]]))
+De overheid bestaat om publieke voorzieningen te leveren. Bezuinigingen leveren de bevolking uit aan marktwerking. Tijdens een recessie lukt het de private sector niet de productie van goederen en diensten op peil te houden. Dan willen wij verzachtend overheidsbeleid. Overheidsuitgaven zijn nodig voor economische stabiliteit voor burgers. Als de overheid minder belastingen ontvangt dan ze uitgeeft, dan levert ze een netto bijdrage aan de nationale koopkracht. Wij zien daarin een nodige investering in het bestaan en de toekomst van mensen.(([[https://rooseveltinstitute.org/publications/the-deficit-hawk-takeover/|The Deficit-Hawk Takeover: How Austerity Politics Constrained Democratic Policymaking]]))
 ===== Economische vrijheid =====
@@ Regel 622: / Regel 617: @@
 ===== Klimaatrechtvaardigheid =====
 De maatregelen om de klimaatverandering te beperken, gaan nu te vaak ten koste van mensen met een krappe beurs, terwijl mensen die het al ruim hebben en industrieën profiteren van de voordelen. Wij willen juist dat gewone burgers profiteren, bijvoorbeeld door betere isolatie van woningen, het gelijktrekken van de energiebelasting tussen burgers en grote bedrijven, en hogere belasting op vervuiling zodat de inkomstenbelasting omlaag kan.
 ===== Beteugel informatiemonopolies =====
 Informatiemonopolies belemmeren technische en economische vooruitgang. De exclusieve rechten die door zogenaamde 'intellectuele eigendomswetten' worden verleend, leiden tot concurrentiebeperkend gedrag: lage productie volumes, marktcontrole, technische ontwikkeling en investeringen temporiseren. Technologie die slechts is bedoeld om reparatie van een apparaat door derden onmogelijk te maken is uit den boze. Daartoe moeten uitzonderingen op het auteursrecht worden verdiept. De dienst 'intellectuele eigendomsrechten' van het [[tk2025:partijprogramma#splitsen_ministerie_van_justitie_en_veiligheid|Ministerie van Justitie en Veiligheid]] hoort thuis bij Economische Zaken. De Piratenpartij wil mededinging zijn werk laten doen om toegang tot kennis en cultuur te bevorderen.(([[https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1654023|Using Competition Law to Promote Access to Knowledge]]))
@@ Regel 979: / Regel 975: @@
   * Financiering van dit fonds gebeurt niet via aparte premies, maar uit algemene middelen;
   * meer prikkels voor preventieve gezondheidszorg.
+  * Mondzorg in het basispakket
 ===== Geïntegreerde aanpak zorg en armoede =====