De Tweede Kamer is in meerderheid zeer kritisch over het plan van minister Schippers (VVD) om het medisch beroepsgeheim in te perken. De minister wil het medisch beroepsgeheim afzwakken zodat zorgverleners fraude-signalen aan de opsporingsdiensten kunnen doorgeven. Alleen de VVD staat achter haar eigen minister. De andere partijen begrijpen niet waarom de minister zonder duidelijke reden afwijkt van het advies van haar eigen onderzoekers.

De minister zegt zich te baseren op een onderzoek van oktober 2012 van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De onderzoekers in dat rapport concluderen echter dat een wetswijziging niet nodig is. Het beroepsgeheim is goed geregeld, maar er bestaat onduidelijkheid over de precieze grenzen in de praktijk. De regels rond het beroepsgeheim zijn door de jaren heen met name door uitspraken van de rechter tot stand gekomen. Dat maakt het voor zorgverleners niet snel duidelijk wat wel of niet mag. De onderzoekers adviseren daarom veel meer aandacht aan het beroepsgeheim te besteden in opleidingen en met praktische richtlijnen te komen. Een wetswijziging vinden ze niet nodig en ook niet logisch.

De medische sector is inmiddels begonnen de individuele zorgverlener te helpen bij de invulling van het beroepsgeheim. De artsenfederatie KNMG heeft een handreiking gemaakt op basis van de huidige wetgeving. Ook GGZ Nederland (PDF), de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (PDF) en de vereniging van bedrijfsartsen NVAB deden dit. Een belangrijke evaluatie over het effect hiervan wordt eind 2013 verwacht. De minister zal deze evaluatie in ieder geval afwachten.

Ondanks al deze ontwikkelingen en signalen uit het veld, wil Schippers het medisch beroepsgeheim inperken. Zij stelt: “Grootschalige fraude ondermijnt het vertrouwen in de integriteit van de beroepsgroep en kan de toegankelijkheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid van zorg in gevaar brengen. Toegankelijke zorg is immers ook betaalbare zorg. Als zodanig vormt fraude een belemmering voor de vrije toegang tot zorg.”

Zorgverleners zouden nu het beroepsgeheim niet durven doorbreken uit angst voor de tuchtrechter. Ze wil duidelijkheid scheppen over de mogelijkheden om vermoedens van fraude te melden. Door het afzwakken van het beroepsgeheim, komen artsen niet in de problemen als zij de opsporingsdiensten inschakelen. Bovendien wil ze een aangifteplicht bij “een ernstig vermoeden van fraude” opnemen zonder dat ze hoeven te vrezen voor strafrechterlijke stappen. “Als het Openbaar Ministerie gegevens van zorgverleners wil [..], moeten zorgverleners openheid van zaken geven en mogen ze niet zwijgen met een beroep op het medisch beroepsgeheim.”

De Tweede Kamer ziet hier in meerderheid niets in. Alleen de VVD is voorstander. De SP, PVV en het CDA volgen het advies van de onderzoekers en pleiten voor de ingeslagen weg van zelfregulering door de sector zelf. Een wetswijziging vinden zij te ver gaan. De PvdA snapt niet waarom Schippers wetswijziging nodig vindt als iedereen in het veld zegt dat slechts de opleidingen verbeterd moeten worden. Het CDA vindt dat de minister duidelijker naar alternatieven moet kijken. D66 benadrukt het belang van de privacy en het recht op toegankelijke gezondheidszorg. De ChristenUnie stelt duidelijk dat het beroepsgeheim niet aangepast hoeft te worden.

Daarnaast vindt de SP het vreemd dat de minister zich op het medisch beroepsgeheim en patiënten richt, terwijl de fraude door zorgverleners vele malen groter is. Op vragen van de PVV over de hoogte van het fraude-bedrag dat de minister denkt op te sporen, geeft de minister geen antwoord. “In welke mate fraude hiermee kan worden teruggedrongen is lastig te duiden.” Ook op de vraag hoeveel fraude tot nu toe door de opsporingsdiensten is opgespoord, geeft ze geen antwoord.

In maart 2011 concludeerde (PDF) het Openbaar Ministerie (OM) dat onduidelijkheden bij de zorgverlener rond het medisch beroepsgeheim een heel groot probleem was om fraude op te sporen. Het OM vond dat er betere protocollen en richtlijnen moesten komen om zorgverleners duidelijkheid te geven wat wel en wat niet mag. Eén van de aanbevelingen uit dit onderzoek was om de wettelijke regels rond het medisch beroepsgeheim te evalueren. Dat is nu met het onderzoek van de Erasmus Universiteit gebeurd.

Het medisch beroepsgeheim is er om de zorg toegankelijk te maken. Mensen kunnen in vertrouwen hun problemen voorleggen, zonder dat ze bang hoeven zijn dat deze veelal intieme informatie ergens anders terecht komt. Mensen met psychische problemen of met bijvoorbeeld een geslachtsziekte zoeken tijdig hulp waarmee niet alleen hun eigen gezondheid is gediend, maar ook de gezondheid van de samenleving als geheel.

Het beroepsgeheim is niet absoluut. Het mag onder andere doorbroken worden bij een groot maatschappelijk belang of als er een meldplicht is, bijvoorbeeld bij bepaalde infectieziekten of kindermishandeling.